Er wordt wereldwijd hard gewerkt aan een vaccin dat ons bescherming kan bieden tegen het coronavirus. Elke dag berichten onderzoekers of de media wel over een of meerdere doorbraken. 

Volgens optimisten zou een vaccinatie tegen het coronavirus eind 2020 beschikbaar kunnen zijn. Realistische voorspellingen gaan uit van begin 2021. Toch zijn er nog veel haken en ogen.

Om je volledig op de hoogte te houden, brengt Zorgwijzer de laatste ontwikkelingen rondom een vaccin tegen corona voor je in kaart:

(laatste update – 9 november 2020)

Vaccin Pfizer 90 procent effectief

Pfizer en BioNtech lijken als eerste met een vaccin tegen corona op de markt te komen. Uit onderzoeksresultaten blijkt een effectiviteit van 90 procent, wat veel veel hoger is dan verwacht. De meeste vaccins hebben een effectiviteit van ongeveer 80 procent. Een griepvaccinatie is gemiddeld voor 40 procent effectief.

Ook de veiligheid van het vaccin, genaamd ‘3 LNP-mRNAs’ is op orde volgens de fabrikant. Er zijn geen noemenswaardige bijwerkingen.

Het is een geweldige dag voor de wetenschap en de mensheid. Deze eerste resultaten zijn het vroege bewijs dat ons vaccin een infectie met covid-19 kan voorkomen

Albert Bourla – Topman Pfizer

Nederland heeft samen met andere landen binnen de Europese Unie al miljoenen doses van het Pfizer-vaccin in bestelling staan.

Vaccin AstraZeneca vergevorderd

Ook het vaccin AZD1222 van het Brits-Zweedse AstraZenaca is in een vergevergorderd stadium. De verwachting is dat het vaccin, dat is samenwerking met de universiteit van Oxford is ontwikkeld, nog dit jaar wordt voorgelegd aan de toezichthouders.

Er zou zelfs al eind dit jaar kunnen worden begonnen met de eerste vaccinaties, maar anders uiterlijk in januari.

Inmiddels zijn er door de Nederlandse overheid al honderdduizenden doses van gereserveerd. Uiteindelijk worden er miljoenen doses van ingekocht.

Succesvolle test onder resusapen

De eerste test van het AstraZeneca vaccin verliep erg succesvol. Zes resusapen kregen in een laboratorium een vaccin toegediend. Daarna werden ze blootgesteld aan grote hoeveelheden van het coronavirus. Wat bleek: alle apen waren na 28 dagen nog perfect gezond.

Resusapen hebben zo’n 96 procent DNA-overeenkomst met mensen. Een klinisch onderzoek is daarom nu in volle gang. Eind mei wordt een proef verwacht onder 6.000 mensen.

Tegenslag

Het Oxfordse vaccin leek een tijd lang de meest succesvolle kandidaat. Echter kregen de onderzoekers te maken met een tegenslag: in de neuzen van gevaccineerde resusaapjes werden evenveel virusdeeltjes aangetroffen als in niet-ingeënte dieren.

Vaccinoloog Sarah Gilbert gaf echter op woensdag 1 juli aan dat het vaccin wel degelijk de juiste immuniteitsreactie opwekt.

300 miljoen doses ingekocht

Nederland, Frankrijk, Duitsland en Italië gaan gezamenlijk 300 tot 400 miljoen vaccinaties inkopen. Daarvoor hebben zij een contract gesloten met farmaceut AstraZeneca. De eerste leveringen worden voor het einde van dit jaar verwacht.

Het recept voor het vaccin is ontwikkeld door de universiteit van Oxford.

200+ kandidaten voor vaccin

In januari werd genetische data van het coronavirus gedeeld met de hele wereld. Vanaf dat moment is er direct gestart met onderzoek naar het virus en de ontwikkeling van een vaccin. Ook in Nederland.

Volgens de WHO zijn er wereldwijd al ruim 200 bedrijven en academische instellingen die werken aan een vaccin. De ‘race’ is dus in volle gang.

Overzicht ontwikkelaars

47 bedrijven zijn begonnen met klinisch onderzoek, waarvan ongeveer 11 in een vergevorderd stadium.

Een overzicht van de belangrijkste vaccin ontwikkelaars wereldwijd:

Ontwikkelaar	Locatie	Type vaccin
Sinovac	China	Geïnactiveerd vaccin
University of Oxford/AstraZeneca	Verenigd Koninkrijk	Gemodificeerd, niet-replicerend virus
CanSino Biological Inc./Beijing Institute of Biotechnology	Hong Kong & China	Gemodificeerd, niet-replicerend virus
Moderna/NIAID	Verenigde Staten	mRNA vaccin
Inovio Pharmaceuticals	Verenigde Staten	DNA (genetisch gemanipuleerd plasmide)
Wuhan & Beijing Institute of Biological Products	China	Geïnactiveerd vaccin
Pfizer & BioNTech SE	Verenigde Saten & Duitsland	mRNA vaccin
Novavax	Verenigde Staten	Eiwitsubeenheid vaccin
Beijing Institute of Biological Products/Sinopharm	Verenigde Staten	mRNA vaccin
Institute of Medical Biology, Chinese Academy of Medical Sciences	China	Geïnactiveerd vaccin

Vaccinontwikkeling

Reguliere volgorde bij de ontwikkeling van een vaccin:

1. Ontwikkelen kandidaat-vaccin.
2. Preklinisch onderzoek: onderzoek naar de werkzaamheid van een kandidaat-vaccin in een laboratorium, meestal gevolgd door dierproeven.
3. Fase 1 klinisch onderzoek: evalueren van veiligheid (bijwerkingen), de afweerreactie en tolerantie onder mensen.
4. Fase 2 klinisch onderzoek: onderzoek onder een grotere groep mensen waarbij de werkzaamheid, veiligheid, bijwerkingen en de immuunrespons nader worden onderzocht.
5. Fase 3 klinisch onderzoek: onderzoek onder honderden tot duizenden vrijwilligers om te kijken in hoeverre het vaccin onder natuurlijke ziekte-omstandigheden bescherming biedt.
6. Gegevens indienen bij regelgevers, zoals het European Medicines Agency (EMA).
7. Wettelijke goedkeuring.
8. Levering, productie en verzending.

Langdurige bescherming

Volgens onderzoekers van de Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory muteert het coronavirus zich nauwelijks. Dat is goed nieuws voor de ontwikkeling van een vaccin, omdat deze dan langdurig bescherming biedt.

Zo muteert het griepvirus zich veel sneller. Vaccins die daarvoor worden ontwikkeld, bieden dan ook slechts tijdelijk bescherming. Vandaar dat veel kwetsbaren ieder jaar een griepprik krijgen.

Productie al gestart

Volgens de onderzoekers kan een vaccin ook op grote schaal worden geproduceerd, mocht het daadwerkelijk effectief zijn bij mensen. Het middel zou dan gelijkmatig worden verdeeld over alle landen.

Voor de zekerheid is men alvast begonnen met de productie ervan, zodat er een voorraad kan worden opgebouwd.

Bill Gates laat 7 vaccin-fabrieken bouwen

Miljardair en oprichter van Microsoft, Bill Gates, laat maar liefst zeven fabrieken bouwen om de meest veelbelovende vaccins tegen het coronavirus te produceren.

Ieder vaccin heeft zijn eigen productieproces in de hoop dat er minimaal één geschikt is voor het produceren van het wereldreddende vaccin.

“We zullen een paar miljard dollar verspillen aan fabrieken die we nooit zullen gebruiken”, zegt Gates in het interview. “Maar we willen geen tijd verliezen aan het uitzoeken welk vaccin het beste werkt om dan pas de fabriek neer te zetten.”

Bill Gates

Met de strategie hoopt Gates dat de productie van een coronavaccin sneller op gang komt. Hij gaat uit van enkele maanden tijdswinst.

Wanneer is er een vaccin?

Het lijkt er op dat het eerste vaccin aan het einde van dit jaar op de markt gaat komen.

Elf vaccins hebben inmiddels fase 3, bereikt waarbij wordt getest op gezonde mensen. Toch kan zo’n fase lang duren.

Waarom?

• Het vaccin moet veilig zijn met zo min mogelijk bijwerkingen
• Het vaccin moet geproduceerd worden in zeer grote hoeveelheden
• Het vaccin moet evenredig worden verspreid

Zolang er geen vaccin is, blijven beperkende maatregelen de enige manier om verspreiding van het virus tegen te gaan en onder controle te houden.

“Vaccin moet toegankelijk zijn voor iedereen”

Een kamermeerderheid wil dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het vaccin in handen krijgt, zodra deze is ontwikkeld. De WHO kan vervolgens de kennis om het vaccin te ontwikkelen gaan delen met de hele wereld. Dit gebeurt in een speciale COVID-19 pool.

Door de verantwoordelijkheid bij de WHO neer te leggen, wordt voorkomen dat het vaccin in de handen komt van een specifiek bedrijf of land.

Ook andere landen hebben aangegeven voor dit idee te zijn.

Hoe werkt een vaccin eigenlijk?

Bij infectieziekte, zoals COVID-19, dringt een virus je lichaam binnen en valt het je cellen aan. Dit maakt je ziek.

Een vaccin bevat een klein stukje van het virus of een deel van het genetische materiaal. Als je zo’n vaccin krijgt toegediend word je niet ziek, terwijl je lichaam er wel op reageert en antistoffen aanmaakt. Deze antistoffen zorgen ervoor dat je lichaam een virus snel kan uitschakelen.

Lees ook: Dit zijn de symptomen van het coronavirus

Bovendien wordt er in een soort ‘geheugen’ opgeslagen welke antistoffen er zijn aangemaakt. Dat geeft ook op de langere termijn bescherming.

In tegenstelling tot een medicijn werkt een vaccin dus preventief. Er wordt mee voorkomen dat mensen ziek worden.