Zorgwijzer: hoofdluis

Hoofdluis is vervelend. De luizen zorgen voor een irriterend en jeukend gevoel op het hoofd. Ze komen vooral voor bij kinderen op de basisschool, waar ze zich relatief gemakkelijk kunnen vermenigvuldigen en verplaatsen.

In deze Zorgwijzer geven we:

  • Algemene informatie over de hoofdluis
  • Voorlichting ter voorkoming en controle van luizen
  • Tips en behandelmogelijkheden bij hoofdluis

Wat is hoofdluis?

Hoofdluizen zijn zeer kleine, ongevleugelde insecten die leven in het haar van hun gastheer of gastvrouw. De eitjes die luizen leggen, noemt men neten.

Hieronder zie je een foto van een luis en een aantal eitjes (neten) op een menselijk haar.

Luizen leven van het bloed in de hoofdhuid dat in zeer kleine hoeveelheden wordt opgezogen. Dit zorgt voor een irriterend en jeukend gevoel op het hoofd. Men noemt luizen daarom ook wel parasieten of plaaginsecten.

Om zich te vermenigvuldigen, paren hoofdluizen en legt de vrouwelijke hoofdluis eitjes, ook wel neten genoemd. Als deze uitkomen, komt de nimf tevoorschijn en zal deze in ongeveer 10 dagen uitgroeien tot een volwassen luis.

5 feiten over hoofdluis

  1. Hoofdluis is vervelend, maar niet gevaarlijk. Ook kan de hoofdluis geen ziektes overbrengen. Als er niets aan wordt gedaan, is er wel een zeer kleine kans op een secundaire bacteriële infectie.
  2. Besmetting met de hoofdluis is niet het gevolg van een onhygiënisch milieu. De hoofdluis heeft geen voorkeur voor schoon of niet-gewassen haar.
  3. Hoofdluizen kunnen niet springen, vliegen of zwemmen. Alleen door direct contact kan de hoofdluis zich verspreiden naar een andere gastheer.
  4. Hoofdluizen zijn niet dezelfde soort luizen die leven op lichaamshaar of schaamhaar.
  5. Schattingen geven aan dat 1 op de 10 kinderen ooit te maken krijgt met hoofdluis.

Hoe kom je in aanraking met hoofdluis?

Besmetting met hoofdluis heeft één duidelijke oorzaak (RIVM, 2011), namelijk haar-haar contact met iemand die al hoofdluis heeft, bijvoorbeeld tijdens:

  • Spelletjes en activiteiten op school
  • Sportactiviteiten
  • Feestjes
  • Bij iemand thuis

Wie lopen er risico op hoofdluis?

Iedereen die in nauw contact komt met iemand anders die hoofdluis heeft loopt het risico om zelf ook luizen te krijgen.

Kinderen op de basisschool tussen drie en tien jaar oud lopen statistisch het grootste risico op hoofdluis. Ook de familieleden van kinderen op de basisschool lopen een klein risico op hoofdluis.

Hoe voorkom je hoofdluis?

Het snel aanpakken van hoofdluizen is belangrijk, want zij zijn zelf ook snel.

Te laat overgaan tot het aanpakken van de hoofdluis kan soms zelfs voor een lokale hoofdluis-epidemie zorgen.

Er zijn een aantal slimme manieren waarop je besmetting met hoofdluis zoveel mogelijk kunt voorkomen:

  1. Vlecht lang haar of maak er een knot van. Dit voorkomt contact met haar van iemand anders. Een paardenstaart kan ook, maar is doorgaans minder effectief.
  2. Preventief kammen met een speciale kam (zie verderop: hoe kan je hoofdluis behandelen?)
  3. Gebruik wat hairspray om de haren bij elkaar te houden
  4. Als er vermoedens zijn van hoofdluis: controleer het hoofd van je kind op hoofdluis. Doe dit bij voorkeur iedere week. Dit is belangrijk omdat je op die manier snel actie kunt ondernemen en kunt voorkomen dat de hoofdluis zich gaat vermenigvuldigheden en verspreiden.
  5. Hieronder lees je meer over het controleren op hoofdluis.

Hoe controleer je hoofdluis?

Regelmatige controle (1 keer per week) op hoofdluis bij je kind is belangrijk. Een vroege ontdekking kan namelijk voorkomen dat de luis zich kan voortplanten (Chapman & Dooley, 2012). Op die manier zijn de luizen (als het goed is) binnen enkele dagen helemaal weg.

De beste manier om te controleren is:

  1. Om in het daglicht te kijken op het hoofd.
  2. Gebruik (bij voorkeur) witte, latex handschoenen
  3. Controleer het gehele kapsel, maar vooral achter de oren, in de nek, dicht op de hoofdhuid en in de staart/pony (bij vrouwen).
  4. Als het kind vaak aan het hoofd zit/jeukt kan dit ook duiden op de hoofdluis.
  5. Bij constatering van hoofdluis is het belangrijk om ook jezelf en leden van het gezin te controleren.
  6. Meld hoofdluis daarnaast aan de leerkracht op school, de sportvereniging en/of de naschoolse opvang.

Controle voor basisscholen

De onderstaande beschrijving is een korte samenvatting van het Algemeen Hoofdluis Protocol en dient als aanvulling op deze zorgwijzer:

  • Controleer na de zomervakantie alle kinderen op hoofdluis. Het is belangrijk dat iedereen in de klas aanwezig is voor de controle.
  • Gebruik de techniek in de bovenstaande alinea voor het uitvoeren van de controle.
  • Bij een constatering van hoofdluis dienen de ouders/verzorgers te worden ingelicht, zodat zij hun kind kunnen behandelen (zie het volgende hoofdstuk voor het aanpakken van hoofdluis).
  • Om verspreiding van de luis te voorkomen, is het belangrijk om haar-haar contact te vermijden.
  • Bij constatering dient de betreffende klas na enkele weken opnieuw te worden gecontroleerd. Ook gezinsleden dienen gecontroleerd te worden. Communicatie tussen de school, de leerkrachten en de ouders is hierbij erg belangrijk.
  • Kinderen dienen zelf ook te worden voorgelicht over hoofdluis, dit om de bewustwording te vergroten en het plagen/pesten van kinderen met hoofdluis op school te voorkomen.
  • Overzicht behouden is belangrijk, noteer wie wanneer besmet is geraakt.

Hoe kun je luizen behandelen?

Als je kind last heeft van luizen zijn er effectieve mogelijkheden om dit te behandelen (RIVM, 2011). Het kammen van het haar met een goede kam is een essentieel onderdeel.

Eventueel kunnen er daarnaast ook nog antihoofdluismiddelen gebruikt worden. Deze middelen bevatten Dimeticon, Permetrine, Neem Extract of Malathion en zijn verkrijgbaar bij de apotheek of (online) drogist.

Dergelijke middeltjes zijn niet op recept verkrijgbaar via de huisarts.

Stappenplan

Hieronder volgt een kort stappenplan bij het bestrijden van luizen:

  1. Gebruik een fijntandige (metalen) kam. Deze zijn beschikbaar bij de apotheek en drogist
  2. Kam het haar grondig en in kleine hoeveelheden na het douchen.
  3. Om het kammen te vergemakkelijken kan crèmespoeling (conditioner) of antiklitshampoo gebruikt worden
  4. Houdt goed bij welke stukken van het haar zijn gekamd.
  5. Kam iedere dag, 2 weken lang.
  6. Houd eventueel een wit vel papier, keukenrol of karton onder het hoofd. Je kunt de luizen dan als het goed is, zien vallen.
  7. Omdat de neten kleiner zijn dan de luizen zelf, is het soms nodig om deze met de nagels of een schaartje te verwijderen.

Gebruik antihoofdluismiddel

Indien er ook wordt gekozen voor het gebruik van een antihoofdluismiddel, zijn de volgende punten van belang:

  1. Start de behandeling met het middel gelijktijdig met het kammen.
  2. Behandel alleen diegene die kampt met hoofdluis.
  3. Volg de instructies op van de producent van het antihoofdluismiddel nauwkeurig op.
  4. Sommige middeltjes kunnen wat lichte bijwerkingen of contra-indicaties hebben. Lees de bijsluiter en raadpleeg eventueel de apotheek of de drogist.
  5. Stop met de behandeling volgens de richtlijnen van de producent.
  6. Begin pas met een tweede behandeling van het antihoofdluismiddel zeven tot tien dagen na het einde van de eerste behandeling, tenzij anders aangegeven in de handleiding van het middel.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft een filmpje gemaakt over het aanpakken van de hoofdluis.

Warme lucht

Het is tegenwoordig ook mogelijk om met behulp van warme lucht de hoofdluis (en neten) redelijk effectief uit te drogen en te doden. Inmiddels zijn er een aantal klinieken die een behandeling met warme lucht aanbieden. In deze zorgwijzer zal hier echter niet verder op worden ingegaan.

Aanvullende maatregelen (niet nodig)

In de praktijk worden er nog altijd diverse andere, aanvullende maatregelen toegepast om hoofdluis tegen te gaan.

Echter zijn deze extra maatregelen onvoldoende bewezen en daarom niet nodig:

  • Was (mogelijk besmet) beddengoed in heet water (60 graden).
  • Bewaar kleding die (mogelijk) besmet is met hoofdluis twee weken lang in een gesloten, plastic verpakking.
  • Kook kammen, borstels en haarbanden 5 minuten lang in kokend water om de luizen en neten te doden.

Overige methoden

De onderstaande methodes worden soms toegepast om hoofdluis te behandelen. Deze zijn echter niet als effectief bewezen:

  • Azijn
  • Mayonaise
  • Sla- of olijfolie

Wat als de behandeling niet heeft gewerkt?

Als de behandeling/aanpak van hoofdluis niet heeft gewerkt kan dit een aantal redenen hebben. De aanwijzingen in de handleiding van het gebruikte product zijn bijvoorbeeld niet goed opgevolgd.

Ook kan het zijn dat de neten niet volledig van het haar verwijderd zijn of dat er opnieuw besmetting heeft plaatsgevonden, bijvoorbeeld via contact met een ander kind.

Tot slot is er ook nog een mogelijkheid dat er helemaal geen sprake was van hoofdluis. Dit zal echter (als het goed is) al tijdens het kammen duidelijk worden. Raadpleeg de huisarts bij aanhoudende klachten aan het hoofd.

Bibliografie

  • RIVM. (2011). LCI-richtlijn Hoofdluis - Pediculosis humanus capitis. Opgehaald van rivm.nl: //www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:10100&type=org&disposition=inline&ns_nc=1
  • Chapman, R., & Dooley, D. S. (2012). A Parent's Guide to Head Lice. Opgehaald van California Department of Public Health (CDPH): //www.cdph.ca.gov/healthinfo/discond/documents/2012headliceeng.pdf
  • Foto Louse and nits cocoons on white paper background: iStock Pridannikov

Disclaimer

Deze zorgwijzer wordt beschikbaar gesteld met als doel behulpzame informatie te verstrekken aan bezoekers. Deze zorgwijzer heeft geen therapeutische of diagnostische waarde. Ook is de informatie uit deze zorgwijzer niet bedoeld als vervanging van diensten, informatie of gegevens van artsen, specialisten of andere gediplomeerden en professionals.