Het Amfexa-drama; hoe 30.000 ADHD-patiënten gedupeerd worden door (gebrek aan) marktwerking in de zorg.

Marktwerking in de zorg

Er is al langere tijd veel aandacht voor de marktwerking in de zorg, waarbij vaak de vraag naar boven komt of dit een wijs besluit is geweest. Met name de stijgende zorg- en medicijnkosten worden vaak als argument gebruikt tegen verdere uitbreiding van marktwerking in de zorg. De consument wordt volgens de tegenstanders immers overgeleverd aan de macht van de farmaceutische industrie, een sector met een dubieus imago in de ogen van velen. Het is verleidelijk om alle schuld bij deze industrie neer te leggen en de overheid als hoeder van het volk te zien. De waarheid is echter genuanceerder en wellicht enigszins paradoxaal.

In dit artikel wil ik – namens de actiegroep Dure Dex – je graag  aan de hand van de recente gebeurtenissen rondom het ADHD-medicijn dexamfetamine laten zien dat de oorzaak van medicijnkosten een logisch gevolg is van het huidige systeem.

Van apotheekbereiding naar geregistreerd medicijn

Er zijn grofweg 30.000 ADHD-patiënten in Nederland die dankbaar gebruikmaken van dexamfetamine. Vaak is dit de enige vorm van medicatie die hun symptomen verlicht zonder de serieuze bijwerkingen die middelen als Ritalin en Concerta met zich mee brengen. Dexamfetamine is al decennia verkrijgbaar als volledig vergoede apotheekbereiding. Hier is echter kortgeleden verandering in gekomen nadat het Duitse bedrijf Eurocept Pharmaceuticals besloot het middel Amfexa, een preparaat van dexamfetamine, te registeren en op de markt te brengen.

Volgens de Nederlandse regelgeving is het leveren van apotheekbereidingen enkel toegestaan zolang er geen geregistreerd alternatief beschikbaar is. Over de precieze regelgeving en details kan een volledig apart artikel worden geschreven, maar kort samengevat heeft Eurocept met de registratie van Amfexa per 1 mei 2016 effectief een monopolie verkregen op dexamfetamine.

Vergoeding ADHD-medicatie

De prijs van Amfexa is vastgesteld op €27,18 per 30 stuks, waarvan een schamele €3,63 wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Deze bijna symbolische vergoeding is te danken aan het Zorginstituut Nederland, dat Amfexa na goedkeuring van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) heeft ingedeeld in één cluster met andere ADHD-medicatie. Dit betekent dat zorgverzekeraars wettelijk slechts verplicht zijn om het prijsniveau van het goedkoopste middel uit deze categorie te vergoeden.

Lees ook: ‘ADHD-patiënten gaan 900 euro bijbetalen voor medicijnen’

Het Zorginstituut redeneert dat ADHD- medicatie onderling vervangbaar is, wat inhoudt dat patiënten gelijkwaardige effecten ervaren bij elk middel. Deze stelling is echter het tegenovergestelde van de waarheid: een aanzienlijk deel van de dexamfetamine-gebruikers is juist op dit middel uitgekomen omdat andere middelen niet effectief blijken of onacceptabele bijeffecten teweegbrengen. Het overstappen naar andere medicatie of algeheel stoppen met medicatie brengt deze groep in een onmogelijke positie.

Het gevaar van gereguleerde marktwerking

Het is makkelijk om een schuldige aan te wijzen en deze tot zondebok te benoemen. Deze situatie is echter helaas niet uniek en een logisch gevolg van het bestaande systeem. De paradox in het verhaal is dat de regelgeving rondom medicijnen in Nederland bedoeld is om de patiënt te beschermen, maar in de praktijk exact het tegenovergestelde bereikt. Wat heeft dit alles te maken met marktwerking?

Bovenstaand voorbeeld is een product van een gereguleerde marktwerking, geen vrije marktwerking waarin gezonde concurrentie en vraag en aanbod leiden tot betere producten en lagere prijzen.
 De ironie van regulerende instanties als het CBG is dat zij per saldo meer kwaad doen dan goed. Het CBG wordt grondig door het slijk gehaald als zij een middel goedkeurt dat later ernstige negatieve effecten blijkt te hebben.

Lees ook: 10 jaar marktwerking in de zorg: vloek of zegen?

De maatschappelijke ophef die loskomt bij het vertragen of afkeuren van een medicijn staat niet in vergelijking met het goedkeuren van een ‘slecht’ middel. De tegenstelling tussen deze prikkels leidt tot risicomijdend gedrag, resulterend in langdurige en kostbare goedkeuringsprocessen. Als gevolg hiervan kost het ontwikkelen van nieuwe medicijnen veel meer dan noodzakelijk en moet de farmaceutische industrie op zoek naar andere winstbronnen zoals het misbruiken van wetgeving, lobbyen bij overheidsinstanties en het verhogen van medicijnprijzen.

Het voorkomen van kunstmatige monopolies

De nobelprijs-winnende econoom Milton Friedman verwoorde deze tegenstelling als volgt in een uitspraak over de Amerikaanse tegenhanger van het CBG: “De FDA heeft het Amerikaanse volk enorme schade berokkend door de kosten van farmaceutisch onderzoek aanzienlijk te verhogen en de goedkeuring van deze middelen te vertragen doormiddel van het pijnigende goedkeuringsproces, waardoor het aanbod van nieuwe en effectieve medicijnen daalt.” Friedman stond niet alleen in deze hoek: vrijwel elke toonaangevende econoom die zich verdiept in het onderwerp komt tot de conclusie dat de strikte regulering van medicijnen per saldo meer kwaad doet dan goed.

De situatie rondom Amfexa vormt het zoveelste bewijsstuk voor deze stelling en de oplossingen zijn simpel: laat de consument en behandelend arts een afweging van de voordelen en risico’s maken en schrap of wijzig de wetgeving om de creatie van kunstmatige monopolies te voorkomen. Ik weet immers vrij zeker dat ik mijn persoonlijke situatie beter in kan schatten dan een overheidsinstantie. De registratie van een bestaand middel maakt de dexamfetamine die mijn apotheek bereidt niet tot rattengif.

Steun de petitie

Op de korte termijn zal dit hoogstwaarschijnlijk niet veranderen en blijft het door de overheid gecreëerde kunstmatige Amfexa-monopolie ervoor zorgen dat 30.000 ADHD- patiënten onnodig lijden. Om deze situatie zo snel mogelijk recht te zetten en dexamfetamine weer bereikbaar te maken voor deze 30.000 ADHD-patiënten, heeft actiegroep Dure Dex samen met patiëntenvereniging Impuls & Woortblind een petitie in het leven geroepen om de politiek tot actie te verleiden.

Wij kunnen alle steun goed gebruiken, daarom wil ik je vragen om deze petitie te ondertekenen en een vuist te maken tegen het huidige beleid. Dit kan op de website van Dure Dex, waar je tevens ook verdere informatie kunt vinden.

Update 23 juni 

ADHD-patiënten die 2,5 mg dexamfetamine slikken, moeten dit vergoed krijgen van hun zorgverzekeraar. Dat heeft Minister Schippers van Volksgezondheid toegezegd tijdens in een debat in de Tweede Kamer. De vergoeding geldt ook voor patiënten die voorheen drie maal 5 mg kregen van de apotheek.