Bij de komende verkiezingen in maart 2021 vormt de zorg waarschijnlijk een van de belangrijkste onderwerpen. Dat is ook niet gek, want volgens het Centraal Planbureau (CPB) gaan onze zorgkosten tussen 2021 en 2025 toenemen van 84 naar 100 miljard euro per jaar.
Door de sterk stijgende zorgkosten is er nauwelijks ruimte voor koopkrachtverbetering van burgers, tenzij er maatregelen worden genomen om de zorg te veranderen. Het CPB publiceerde daarom vorige week ‘Zorgkeuzes in Kaart’ met een doorrekening van 150 voorstellen die politieke partijen hebben gemaakt. Al deze voorstellen zijn geanonimiseerd.
Maar leveren de plannen uit politiek Den Haag wat op of kosten ze alleen maar heel veel geld? Zorgwijzer zocht het voor je uit.
Eigen risico stijgt 100 euro
Een van de maatregelen die kan worden genomen om de zorgkosten te temmen, is het verhogen van het verplicht eigen risico met 100 euro naar 485 euro per verzekerde.
Dit levert ons 1,4 miljard euro per jaar op. Een hoop geld. De zorgpremie hoeft daardoor minder snel te stijgen. Ook mensen die hun eigen risico niet of slechts beperkt aanspreken, zien een koopkrachtverbetering.
Nadeel is dat mensen die juist veel zorgkosten maken, bijvoorbeeld patiënten met een chronische aandoening of hoog medicijngebruik, juist duurder uit zijn.
Het is door het CPB ook doorgerekend wat het kost om het eigen risico met 100 euro te verlagen (naar 285 euro). Dit kost de schatkist zo’n 1,3 miljard euro per jaar. Afschaffen van het eigen risico kost op termijn zelfs 5,3 miljard euro per jaar.
Afschaffen restitutiepolis
Er zijn ook politieke partijen die het polisaanbod willen beperken door de restitutiepolis af te schaffen. Voor niet-gecontracteerde zorg gaat dan een vergoeding gelden van 70 procent. Alleen naturapolissen, waarbij 100 procent van de gecontracteerde zorg wordt vergoed, zijn dan nog toegestaan.
Het voordeel van deze maatregel is dat het makkelijker wordt om zorgverzekeringen met elkaar te vergelijken. Het nadeel is dat er minder keuzevrijheid en toegankelijkheid is uit het aanbod zorgaanbieders, omdat alleen gecontracteerde partijen volledig worden gedekt.
Volgens het CPB zijn er met deze maatregel geen directe kostenbesparingen gemoeid. Verzekeraars krijgen aan de andere kant wel meer macht bij het inkopen van zorg, omdat veel meer van de geleverde zorg gecontracteerd is.
Korting zorgpremie bij gezonde leefstijl
Een interessante maatregel die een deel van de politiek voorstelt, is toestaan van premiedifferentiatie naar leefstijl. Dat betekent dat mensen die roken, zwaar alcohol gebruiken of overgewicht hebben meer premie betalen voor hun zorgverzekering dan Nederlanders met een gezonde leefstijl.
Het CPB denkt wel dat het lastig is om in te schatten wat voor leefstijl iemand heeft. Welke criteria verbind je daaraan? Ook zijn er inperkingen op de privacy die mogelijk in strijd zijn met de AVG. Verzekerden moeten immers met een overheid of verzekeraar gaan delen of zij roken of drinken.
Tot slot zijn er bij dit voorstel risico’s op fraude, omdat moeilijk te controleren is hoe gezond iemand nu echt leeft.
Kostenbesparing?
Een gezond gedrag verkleint de kans op bepaalde aandoeningen, zoals hart-en vaatziekten, kanker en diabetes. Dit kan dus ook bijdragen aan lagere zorguitgaven. Aan de andere kant neemt de levensverwachting hierdoor juist toe, wat ‘vervangende’ ziektes kan opleveren.
Het is volgens het CPB daarom lastig om in te schatten wat de budgettaire effecten zijn op de korte en lange termijn, terwijl het de solidariteit tussen gezonde en minder gezonde mensen juist kan doen afnemen. Ook de kans op risicoselectie door verzekeraars neemt toe.
Stoppen met collectieve zorgverzekeringen
De afgelopen jaren is er vanuit de politiek steeds meer verzet tegen de collectiviteitskorting die op de basisverzekering wordt geheven, bijvoorbeeld via een werkgever of sportvereniging. Reden: collectieven zouden te weinig inhoudelijk toevoegen, terwijl de korting gebakken lucht is.
Er liggen daarom voorstellen klaar om de korting op de basisverzekering af te schaffen en deze alleen toe te staan op aanvullende verzekeringen.
Door deze maatregel neemt het aanbod collectieve zorgverzekeringen mogelijk af, waardoor het aanbod basisverzekeringen van zorgverzekeraars transparanter wordt. Daarnaast kan het de concurrentie tussen verzekeraars vergroten: verzekerden gaan mogelijk meer gestimuleerd op zoek naar de best passende individuele polis tegen de beste prijs.
Toetsing basispakket verscherpen
Vooral vanuit het politieke midden en de rechterflank zijn er sterke geluiden om de toetsingscriteria op (kosten-)effectiviteit van het basispakket te versterken. Hierdoor worden bestaande en nieuwe behandelingen en medicijnen nog strenger getoetst op hun effectiviteit.
Verder komen er dan nieuwe grenzen voor de maximale kosten van medicijnen en behandelingen, variërend tussen de 30.000 en 150.000 euro per gewonnen levensjaar. Om de zorgkosten verder terug te dringen, zou zorg voor aandoeningen met een lage ziektelast kunnen worden verwijderd.
De potentiële opbrengsten van dit voorstel lopen tot ver in de miljarden over een termijn van tien tot twintig jaar. De breed gedeelde inschatting is zelfs dat zo’n 50 procent van de zorg in het basispakket nog niet bewezen effectief is. Hieraan zou een bedrag van zo’n 11,5 miljard euro gebonden zijn.
Zelf betalen voor wonen in zorginstelling
Een opvallend voorstel is om wonen en zorg voor verpleeghuisbewoners te scheiden. Dat zou betekenen dat iedereen in een zorginstelling zelf moet betalen voor de huur van een kamer of appartement. Dit kan de schatkist zo’n 1,9 miljard euro opleveren.
Groot nadeel van deze maatregel is dat kwetsbaren en ouderen naast een eigen bijdrage voor zorg, extra geld kwijt zijn aan huisvesting.
Meeste maatregelen kosten juist geld
De meeste voorstellen die de politieke partijen hebben aangeleverd op het gebied van langdurige zorg kosten juist geld. Zo zijn er plannen om een knelpuntenfonds in het leven te roepen voor zorgtaken die de gemeenten uitvoeren (kosten: 1,2 miljard euro), meer persoonsvolgende bekostiging in de verpleeghuiszorg te realiseren (kosten: 1,1 tot 1,4 miljard) en kleinschalige verpleeghuiszorg te stimuleren (250 miljoen euro).
Gezien het feit dat Nederland nu al het land ter wereld is met de hoogste uitgaven voor langdurige zorg voor ouderen, lijken deze maatregelen vooral bedoeld om oudere kiezers mee te trekken. Verkiezingen worden langzamerhand gedomineerd door de wensen en belangen van ouderen.
Wim Groot, Hoogleraar gezondheidseconomie
Wim Groot schrijft in Wynia’s week verder dat iedere maatregel die geld kost, bovenop de stijging komt die het CPB al voorspelde. “De harde realiteit is dat de groei van de zorgkosten ten koste gaat van het besteedbaar inkomen van Nederlanders en daarmee de grenzen van de solidariteit”, aldus Groot.
Invoering Nationaal zorgfonds
Er zijn ook politieke partijen die de marktwerking uit de zorg willen ‘slopen’. Om dit te bereiken willen zij een nationaal zorgfonds invoeren, vergelijkbaar met de National Health Service (NHS) die we kennen uit het Verenigd Koninkrijk. Het idee hiervan is dat het huidige stelsel wordt omgezet in een systeem waarin de Rijksoverheid de centrale regie tot zich neemt en de verzekeraars verdwijnen.
Kosten
Het invoeren van een NHS in Nederland kost volgens het CPB 750 miljoen euro per jaar, acht jaar lang. Ofwel een kostenplaatje van 6 miljard euro. Daarnaast komen er eenmalige kosten bij kijken van 2,3 miljard euro om de zorgverzekeraars te onteigenen.
Volgens het CPB is er met de invoering van een nationaal zorgfonds geen doelmatigheidswinst ten opzichte van het huidige stelsel. Uiteindelijk moet ook dit stelsel linksom of rechtsom worden betaald uit belastinggeld, bijvoorbeeld via hogere inkomstenbelastingen.
Geen drempel
Het voordeel van een NHS is dat er geen eigen risico hoeft te worden betaald. De toegankelijkheid gaat omhoog, omdat er geen financiële drempel is om zorg te gebruiken.
Omdat er geen drempel is voor zorggebruik, is er hierdoor ook een risico op overconsumptie van zorg, wat stijging van de zorgkosten kan versnellen. Verder zijn er risico’s op een tweedeling in de zorg, omdat mensen met meer financiële middelen zich aanvullend gaan verzekeren, bijvoorbeeld om wachtlijsten te vermijden of door te kiezen voor betere private zorg.
Ook prikkels voor verbetering van kwaliteit en innovatie kunnen verminderen, doordat er minder concurrentie tussen zorgaanbieders is, stelt het CPB.
Hoe solidair zijn we?
Tijdens de komende verkiezingen zal blijken hoe solidair we in Nederland zijn. Hoe acceptabel vinden Nederlanders het dat de belastinginkomsten in toenemende mate worden besteed aan extra collectieve uitgaven, zoals de zorg?
Kortom, gaan we naar een nieuw kabinet die zich inzet om de zorgkosten zoveel mogelijk te beperken en zo ruimte te houden voor koopkrachtverbetering? Of gaat er juist meer geld naar de zorg, bijvoorbeeld door een verdere verhoging van de salarissen, een verlaging van het eigen risico of de invoering van een nieuw zorgstelsel?
Laat je mening horen
Hoe zie jij de zorg en zorgverzekering tijdens de nieuwe regeerperiode? Laat je mening hieronder gelden!
Bronnen:
