De keuze die verzekerden hebben om het eigen risico van hun zorgverzekering vrijwillig te verhogen, zou zorgen voor meer ongelijkheid. Iemand die niet heeft doorgeleerd – en daardoor vaker een lager inkomen heeft – betaalt vaak meer voor de zorgverzekering dan iemand die hoog is opgeleid. Dat komt simpelweg omdat die laatste groep over het algemeen slimmere keuzes maakt.

Dat blijkt uit onderzoek van Ben Handel, Jonathan Kolstad, Thomas Minten en Johannes Spinnewijn, verbonden aan de London School of Economics. Zij onderzochten de keuzes van Nederlanders ten aanzien van het eigen risico, hoe vaak zij zorg gebruiken en wat de status is van hun inkomen en opleiding.

Keuzes maken

Het idee van het vrijwillig eigen risico is dat het mensen met een kleine zorgbehoefte minder hoeven bij te dragen aan het publiek gefinancierde zorgsysteem.

Door het verhogen van hun eigen risico van 385 naar bijvoorbeeld 885 euro verlagen zij hun zorgpremie. De korting loopt op tot ongeveer 20 a 25 euro per maand. Dat is een behoorlijk bedrag op jaarbasis.

Op Zorgwijzer kom je er gemakkelijk achter of het slim is om je eigen risico te verhogen.

Iemand die voorspelbaar gezond blijft, doet er financieel gezien slim aan om zijn/haar eigen risico te verhogen. Het probleem zit in het feit dat met name laagopgeleide Nederlanders minder goed zijn in het inschatten van hun risico op zorguitgaven.

Hoger opgeleiden maken betere keuzes

Iemand die hoger is opgeleid en voorspelbaar gezond blijft, vergroot drie keer zo snel zijn/haar eigen risico als iemand die een lage- of middelbare opleiding heeft gehad en voorspelbaar gezond blijft. Zo blijkt uit het onderzoek.

Ook het soort opleiding is van belang. Mensen met een opleiding in de meer analytische of kwantitatieve studierichtingen maken betere keuzes.

Andere factoren

Tot slot spelen andere factoren een rol, zoals de sociaal-economische omgeving:

• Waar iemand woont en in welke wijk
• Wie zijn of haar familieleden en collega’s zijn

Iemand met een zwakker netwerk maakt minder slimme keuzes ten aanzien van het eigen risico dan iemand met een breed, ontwikkeld netwerk.

Afschaffen vrijwillig eigen risico?

Betekent het feit dat veel Nederlanders kennelijk geen verstandige keuzes maken dan automatisch dat we het vrijwillig eigen risico moeten afschaffen om het zo eerlijker te maken?

Dat lijkt vooral een politieke keuze, want er kleven voor- en nadelen aan.

Voordelen

Voorstanders stellen dat het vrijwillig eigen risico voor meer ongelijkheid zorgt, omdat degene die van het vrijwillig eigen risico profiteren over het algemeen gezonder en rijker zijn. Door het vrijwillig af te schaffen, heeft iedereen hetzelfde eigen risico en verklein je de ongelijkheid.

Mensen beroepen op hun eigen verantwoordelijkheid kan echt niet meer tegenwoordig, stellen veel voorstanders. De overheid moet daarom het eigen initiatief en individuele vrijheid inperken en de collectieve voorzieningen uitbreiden. Dat moet alles eerlijker maken.

Nadelen

Tegenstanders zullen beweren dat mensen met een hogere opleiding sowieso al meer bijdragen dan iemand met een lagere of middelbare opleiding. Simpelweg omdat iemand met een hogere opleiding over het algemeen meer verdiend en dus meer inkomensafhankelijke bijdrage betaalt voor de Zorgverzekeringswet.

Door het mogelijk maken van de keuze voor een vrijwillig eigen risico verhoog je het draagvlak bij gezonde mensen voor goede zorg, tegen behapbare kosten voor iedereen.

Mensen met een lager inkomen – en die hun eigen risico dus minder vaak verhogen – krijgen bovendien zorgtoeslag. Het stelsel is dus op zichzelf al solidair ingesteld, concluderen de tegenstanders.

Teveel solidariteit?

Sommige partijen willen het eigen risico en de zorgpremie zelfs volledig af schaffen en de zorgverzekering volledig inkomensafhankelijk maken. Dat zou meer solidair zijn.

Tegenstanders van deze ideologie stellen dat dit ‘echte’ solidariteit juist tegengaat.

Zij stellen dat mensen sociale wezens zijn die het van nature al prettig vinden om dingen met anderen te delen. Maar als dit van bovenaf – via de overheid – wordt opgelegd, is het gevolg dat de afstand tussen mensen juist groter wordt.

Het is fijner om iemand zelf te helpen dan dat de belastingdienst de helft van je inkomen inpikt en dit vervolgens uitdeelt aan alle minder welgestelden. Waarom zou je zelf verantwoordelijkheid nemen of een beroep doen op familie of vrienden als er ook een anoniem loket is waar hulp altijd ‘gratis’ verkrijgbaar is?

Deel jouw mening

We zijn benieuwd naar je mening.

Moet de overheid individuele vrijheden behouden, zich inzetten om mensen bewust te maken van de kosten in de zorg en bepaalde groepen helpen bij het maken van verstandige keuzes?

Of is bewustwording ten aanzien van de kosten in de zorg juist slecht? En moet de overheid individuele vrijheden daarom inperken en alles via dezelfde collectieve en verplichte voorziening organiseren?