8 augustus 2024

Nationaal Preventieakkoord: wat heeft het opgeleverd? (+ cijfers)

Koen Kuijper

geen reacties

In 2018 werd het Nationaal Preventieakkoord getekend. Een ambitieus pakket aan afspraken over het terugdringen van overgewicht, roken en problematisch alcoholgebruik tegen 2040.

Meer dan 70 patiëntenverenigingen, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, bedrijven en maatschappelijke organisaties ondersteunen het akkoord.

Wat staat er allemaal in dit akkoord en wat zijn de resultaten tot dusver?

Wat staat er in het akkoord?

In het akkoord staan belangrijke afspraken over drie kernthema’s:

1. Roken
2. Overgewicht
3. Problematisch alcoholgebruik

Per thema staan de ingrediënten genoemd om Nederland gezonder te maken. Dat is belangrijk voor de kwaliteit van leven, maar ook voor de economie. Bovendien zorgt een gezonde leefstijl voor lagere zorgkosten en een verlichting van de druk op huisartsen en andere zorgaanbieders.

Als de zorgkosten, de snelst groeiende kostenpost op de begroting, dalen, kan ook de premie van zorgverzekeraars verlaagd worden of hoeft deze minder snel te stijgen. Hierdoor blijft de zorg betaalbaar voor iedereen.

Hieronder worden de drie kernthema’s besproken.

1. Roken

Uit cijfers blijkt dat:

• Ongeveer 1 op de 4 volwassen Nederlanders rookt
• 8 procent van de vrouwen rookt tijdens de zwangerschap
• Iedere week raken honderden jongeren verslaafd aan roken

Cijfers hebben betrekking op 2018

De overheid stuurt aan op een rookvrije generatie in 2040 waarin:

• Minder dan 5 procent van de volwassenen rookt
• 0 procent van de vrouwen tijdens de zwangerschap rookt

Om dit te bereiken komen er meer rookvrije plekken en moet er goede en toegankelijke zorg en ondersteuning komen die stoppen met roken mogelijk moet maken. Bovendien moet tabak duurder, minder aantrekkelijk en minder makkelijk beschikbaar worden

Zelf stoppen met roken? Lees er hier meer over.

2. Overgewicht

Ook overgewicht blijft in Nederland een hardnekkig probleem:

• 1 op de 8 kinderen in Nederland heeft overgewicht
• Ongeveer de helft van alle volwassenen heeft overgewicht
• Zo’n 13,7 procent heeft een ernstig overgewicht (obesitas) of erger

Cijfers hebben betrekking op 2018

Het doel is om het aantal Nederlanders met overgewicht sterk terug te dringen.

Per 2024:

• Heeft nog maar 9,1 procent van de jongeren overgewicht
• Heeft nog maar 38 procent van de volwassenen overgewicht

Om deze doelen te behalen, moeten gezonde voedingsmiddelen betaalbaarder en gemakkelijker verkrijgbaar worden. Daarnaast moet de omgeving gezonder worden gemaakt door middel van gezonde scholen en een uitgebreid aanbod aan sport- en beweegactiviteiten. Werkgevers kunnen helpen met een gezonde lunch of ondersteuning bij het verstrekken van leefstijlprogramma’s.

Er moet bovendien meer zorg en ondersteuning komen voor mensen die hun overgewicht willen aanpakken. Er moet op lokaal niveau meer samenwerking komen.

In de Zorgwijzer ‘overgewicht‘ vind je meer informatie over het afvallen en vergoedingen uit de zorgverzekering.

3. Problematisch alcoholgebruik

Ook wat betreft problematisch alcoholgebruik liegen de cijfers er niet om:

• 8,8 procent van de Nederlanders drinkt overmatig: 14 glazen per week (vrouwen) en 21 glazen (mannen)
• 45 procent van de jongeren tussen 12 en 16 jaar heeft ooit alcohol gedronken

Cijfers hebben betrekking op 2018

Het doel is om overmatig en zwaar alcoholgebruik sterk terug te dringen.

In 2024:

• Drink maximaal 5 procent van de volwassenen overmatig en maximaal 5 procent zwaar
• Drinken jongeren onder de 18 niet.

Om deze ambitieuze doelen te bereiken zijn er duidelijke afspraken gemaakt. Zo mag er geen alcohol worden geschonken tijdens jeugdwedstrijden. Daarnaast mag er maximaal 25 procent korting worden gehanteerd op producten met alcohol. Tot slot moet er meer voorlichting komen over de gezondheidsrisico’s van alcohol.

Wat heeft het tot dusver opgeleverd?

Het Nationaal Preventieakkoord is bijna zes jaar oud, dus het is wellicht nog te vroeg om conclusies te trekken over de effectiviteit van de gemaakte afspraken.

De cijfers laten voorlopig een wisselend beeld zien, met zowel positieve als negatieve ontwikkelingen.

Negatieve ontwikkelingen

• Volgens het CBS beoordeelde ruim driekwart (77,5 procent) van de bevolking in 2023 de eigen gezondheid als ‘goed’ of ‘zeer goed’. Dit was in 2021 nog 80,5 procent.
• De levensverwachting van Nederlanders is binnen de EU gezakt naar plaats 18 voor vrouwen en plaats 14 voor mannen.
• Het aantal volwassenen met overgewicht is nagenoeg gelijk gebleven.
• Het aantal jongeren met overgewicht is licht gestegen.

Positieve ontwikkelingen

• Het aantal Nederlanders dat rookt, is gedaald naar 19,0 procent in 2023, dat was in 2018 nog 22,4 procent.
• Het aantal jongeren dat alcohol drinkt, is tussen 2019 en 2023 gezakt van 26,2 naar 22,0 procent.
• Het aantal overmatige drinkers is gedaald van 8,5 procent in 2019 naar 6,7 procent in 2023.

Wat er moet er nog gebeuren?

Het is duidelijk dat er voor het huidige kabinet nog een hoop werk aan de winkel is.

Maar als de doelen worden bereikt, is de winst voor de samenleving groot.

Iedere stijging van de gezondheid met 1 procentpunt leidt tot een 4 tot 8 procent hoger bbp per hoofd van de bevolking. Meer gezondheid leidt tot minder (of later) zorggebruik en minder uitval onder werkenden. Dat speelt perfect in op de krappe arbeidsmarkt van dit moment. Het tekort aan personeel is tenslotte één van de speerpunten voor het kabinet-Schoof.

Veel gezondheidsproblemen hebben hun oorsprong in sociaal-maatschappelijke factoren, wat de druk en kosten in de zorg aanzienlijk verhoogt. Overheidsmaatregelen die gericht zijn op leefstijl en preventie kunnen voorkomen dat mensen bij de huisarts terechtkomen met problemen die in feite niet medisch zijn.

Kortom, wat moet er nog gebeuren?

• Gezonde voeding moet goedkoper en makkelijker verkrijgbaar zijn in supermarkten.
• Er moet meer voorlichting komen over voeding die schadelijk is, zoals producten met veel suiker en/of verzadigde vetten.
• Ongezonde voeding moet minder aantrekkelijk worden gemaakt en minder beschikbaar zijn. De voedingsindustrie en overheid kunnen hierin een rol spelen.
• Werkgevers en scholen moeten ervoor zorgen dat er gezonde voeding beschikbaar is op locatie.
• Gemeenten en scholen moeten zorgen voor een overvloed aan sport- en beweegmogelijkheden.
• Er moet betere voorlichting komen over de risico’s van alcohol en roken, vooral gericht op jongeren.

Bronnen: staatvenz.nl/kerncijfers, trimbos.nl, rivm.nl, vzinfo.nl