Vrije zorgkeuze loopt gevaar: bestaat de restitutiepolis straks nog?
Koen Kuijper
10 reacties De restitutiepolis, jarenlang een symbool van vrije zorgkeuze, verdwijnt steeds meer uit het aanbod van Nederlandse zorgverzekeraars. Waar vroeger alle grote zorgverzekeraars nog een restitutiepolis aanboden, is het aanbod anno 2024 beperkt tot slechts drie opties.
Tegelijkertijd stijgt de premie voor een restitutiepolis sneller dan die van andere verzekeringsvormen, blijkt uit een analyse van Zorgwijzer. Door deze veranderingen ondervinden met name cliënten binnen de Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) steeds meer obstakels om hun zorg volledig vergoed te krijgen tegen een redelijke premie.
Is de vrije zorgkeuze in Nederland straks verleden tijd?
Nog maar drie restitutiepolissen
Van de bijna 60 zorgverzekeringen die in 2024 zijn af te sluiten, zijn er slechts drie een restitutiepolis.
Vijf jaar geleden, in 2019, was de situatie heel anders. Toen kon men nog kiezen uit 21 restitutiepolissen.
In 2023 was VGZ de eerste grote verzekeraar die stopte met het aanbieden van de restitutiepolis. Begin dit jaar volgden Zilveren Kruis en CZ. Van de grote verzekeraars biedt alleen Menzis nog een restitutieverzekering aan. Voor wie deze polisvariant wil behouden, zijn er verder alleen opties bij kleinere zorgverzekeraars zoals a.s.r. en Aevitae (EUCARE).
Omdat steeds minder verzekeraars een restitutiepolis aanbieden, is het onzeker of verzekerden in 2025 nog een restitutiepolis kunnen afsluiten.
Bart Koenraadt (Zorgwijzer)
Premie sneller gestegen
Uit cijfers van Zorgwijzer blijkt bovendien dat de premie van de restitutiepolis in de afgelopen vijf jaar opvallend sneller is gestegen dan die van de naturapolis.
Zo steeg de gemiddelde maandpremie van de naturapolis 116,14 euro in 2019 naar 144,23 euro in 2024, een toename van 24,2 procent. De restitutiepolis daarentegen maakte een grotere sprong: van 126,35 euro per maand in 2019 naar 164,55 euro per maand in 2024, wat neerkomt op een stijging van 30,2 procent.
Verzekeraars berekenen de hogere kosten voor niet-gecontracteerde zorg in toenemende mate door in de zorgpremie van verzekerden.
Bart Koenraadt (Zorgwijzer)
Grote zorgen bij maatschappelijke organisaties
Alleen een restitutiepolis biedt volledige vergoeding voor zorg bij niet-gecontracteerde zorgaanbieders. Bij andere zorgverzekeringen, zoals de naturapolis, betaalt de cliënt 20 tot 40 procent van de zorgnota zelf. Voor iemand met een goedkopere polis, die dit jaar tien uur naar een niet-gecontracteerde psycholoog ging, betekent dit meer dan 500 euro aan kosten uit eigen zak.
Stichting MIND, de grootste onafhankelijke maatschappelijke organisatie die zich inzet voor een psychisch gezonder Nederland, maakt zich ernstige zorgen over de inperking van de vrije zorgkeuze.
Wanneer de restitutiepolissen verdwijnen, wat wij helaas wel verwachten, zal ook de vrije artsenkeuze verdwijnen. Artikel 13 in de Zorgverzekeringswet wordt daarmee een lege huls. Zorgverzekeraars krijgen hiermee alle macht om te bepalen welke zorg vergoed wordt en dus beschikbaar is voor verzekerden in Nederland.
Marielle van den Berg (woordvoerder MIND)
Hinderpaalcriterium
Artikel 13 van de Zorgverzekeringswet kent de mogelijkheid om voor zorg uit het basispakket naar een zorgaanbieder te gaan, waarmee de zorgverzekeraar geen overeenkomst heeft.
De vergoeding van een zorgverzekeraar mag echter niet zo laag zijn dat het verzekerden ervan weerhoudt om naar een zorgaanbieder te gaan die geen contract heeft met de verzekeraar. Dit wordt ook wel het hinderpaalcriterium genoemd.
Wachtlijsten lopen verder op
In 2019 maakten 82.000 mensen in de ggz gebruik van niet-gecontracteerde zorg, 12 procent van de totale GGZ. MIND vreest dat zorgaanbieders die geen contracten sluiten straks verdwijnen en nieuwe aanbieders niet meer zullen komen. Daardoor lopen de wachtlijsten in de GGZ nog verder op.
Mensen kunnen zich niet meer wenden tot ongecontracteerde zorg, zorg die zij nodig hebben. Alleen mensen met veel geld kunnen dit eventueel nog zelf betalen. De zorgvragers bij gecontracteerde aanbieders zullen in de wachtrij moeten aansluiten die dus langer en langer wordt.
Marielle van den Berg (woordvoerder MIND)
Zorgverzekeraars hebben hun eigen redenen
Zorgverzekeraars, zoals Zilveren Kruis, stellen dat contracten kunnen bijdragen aan het verkorten van wachtlijsten. Binnen de GGZ merkt Zilveren Kruis op dat nieuwe aanbieders zich voornamelijk richten op mensen met lichtere psychische problemen, terwijl de wachtlijsten voor zwaardere ggz-zorg blijven toenemen.
Door het stoppen met alles vergoeden en aanbieders van zware ggz-zorg juist extra te belonen, denken we stappen te kunnen maken in het verminderen van wachtlijsten.
Woordvoerder Zilveren Kruis (via NOS.nl, 2023)
Zorgpremie
Verzekeraar CZ stelt dat niet-gecontracteerde zorgverleners in de wijkverpleging en ggz vaak meer dan het gemiddelde tarief van de markt rekenen.
Door de hoge kosten van niet-gecontracteerde zorg stijgt de zorgpremie voor iedereen. Om ervoor te zorgen dat de zorg betaalbaar en toegankelijk blijft, is het vervangen van de restitutiepolis door de combinatiepolis nodig.
Woordvoerder CZ (via NOS.nl, 2023)
Overgangsregeling komt te vervallen
Hoewel Zilveren Kruis en CZ in 2024 nog een overgangsregeling hebben voor mensen die gebruikmaken van psychologen zonder contract, eindigt deze op 1 januari 2025. Dit betekent dat vanaf dat moment de voorwaarden van de combinatiepolis ook voor hen gaan gelden, wat leidt tot een hogere eigen bijdrage voor zorgkosten.
Zilveren Kruis en CZ vergoeden in hun duurste basisverzekering beide 85 procent van het gecontracteerde tarief. In de praktijk betekent dit dat verzekerden minimaal 15 procent, en vaak meer, zelf moeten betalen.
Hogere kosten leiden tot zorgmijding
Volgens MIND blijkt uit diverse onderzoeken, en is algemeen bekend, dat hogere zorgkosten leiden tot zorgmijding.
In 2023 gaven deelnemers van een peiling onder onze achterban aan dat zij afzagen van ongecontracteerde GGZ door de kosten: zorgaanbieders haakten af vanwege de te lage vergoedingen of besloten er niet aan te beginnen vanwege de extra kosten. Mensen die wel de behandeling startten en zelf voor de extra kosten opdraaiden, ervaarden allen problemen om de kosten op te brengen.
Marielle van den Berg (woordvoerder MIND)
Gebrek aan onderhandelingsruimte
Een belangrijk deel van GGZ-klinieken, psychologen en andere aanbieders binnen de GGZ sluit geen of slechts beperkte contracten met zorgverzekeraars. Dit doen zij vanwege onrealistische eisen en een gebrek aan onderhandelingsruimte, zo blijkt uit onderzoek van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP).
Volgens het NIP stellen zorgverzekeraars voorwaarden die afwijken van die van de beroepsvereniging, wat zorgt voor extra administratie zonder kwaliteitswinst. Doordat er geen contract is met de verzekeraar moeten cliënten met een natura- of combinatiepolis vaak een groot deel van de kosten voor therapie en behandeling zelf betalen.
Ruimer GGZ inkopen
MIND wilt dat zorgverzekeraars ruimer GGZ gaan inkopen. De lange wachtlijsten in de GGZ rechtvaardigen dit ook, stelt de organisatie.
Nu lijkt het alsof er één potje is waar we het mee moeten doen. Maar zorgverzekeraars moeten aan hun zorgplicht voldoen. De wachtlijsten in de GGZ zijn al jaren te lang. Die moeten omlaag en zorgverzekeraars hebben hier een grote verantwoordelijkheid in te nemen.
Saskia Oskam (persvoorlichter MIND)
De komende tijd wordt er meer duidelijk over de zorginkoop van verzekeraars op het gebied van psychologische zorg.
Cijfers
Bijna de helft (48 procent) van de Nederlandse volwassenen tussen 18 en 75 jaar heeft ooit in hun leven te maken gehad met één of meerdere psychische aandoeningen. In 2023 had een kwart van de volwassenen een psychische aandoening, wat neerkomt op bijna 3,3 miljoen volwassen Nederlanders.
In 2022 werd er ongeveer 4,6 miljard euro besteed aan de GGZ, waarmee deze zorgsector na de medisch specialistische zorg en farmaceutische zorg de grootste kostenpost binnen de Zorgverzekeringswet vormt.
Vergoeding van GGZ in zorgverzekering
Op Zorgwijzer staat een dossier dat de vergoeding van psychologische zorg vanuit de basis- en aanvullende zorgverzekering uitgebreid bespreekt.
Over de auteur:
Dagelijks ben ik bezig om alle informatie binnen de snel veranderende zorgsector zo goed mogelijk in kaart te brengen. Dit doe ik met veel passie en plezier.
Meer over Koen
A Anoniempje
Wellicht was het beter geweest van MIND om te wijzen op het overheidsbeleid dat stijging van deze kosten tegenhoudt. Ondanks dat lonen al jaren stijgen en er meer vraag blijft komen mogen verzekeraars helemaal geen extra geld besteden aan GGZ vanuit overheidsbeleid. Het is dus niet alsof er keuze is.
A Adriaan Aarts
Is het niet verplicht volgens artikel 11 van de zorgverzekeringswet om een restitutiepolis aan te bieden?
M Merlina
@Adriaan Aarts
M Merlina
@Adriaan Aarts zou wel prettig zijn als restitutiepolis blijft. Want als je als alleenstaande bent en plots ziek wordt heb je de energie niet om te puzzelen of zorgverzekering de zorg nog vergoed van kliniek waar je vaker onder behandeling bent geweest. Zelfs met verwijsbrief van huisarts werd zorg plots niet meer vergoed. Geintje kostte mij ongeveer 500 euro. Ook ben ik voor mijn werk wel eens paar maand aan de andere kant van het land aan het werk waar ik dan overnacht. Als ik dan ziek wordt zou ik eerst gaan zoeken op de website of de zorg wel vergoed wordt. Heb ook al eens gehad dat aan de telefoon werd gezegd, zorg wordt vergoed. En zelfs via email. Plots paar maand later in dat jaar werd die zorg niet meer vergoed. Ook al heb je bewijs in de email, het telt niet.
Echt hopeloos en waardeloos is dit.
M Marijke Briedé
Ook voor de niet gecontracteerde wijkverpleging geldt dat er vanaf 1 jan 2025 een kwart zelf door patient betaald moet worden. Jammer dat MIND alleen de GGZ benoemd.
G GGZ-client
Geen restitutiepolis is diefstal van de klant en de maatschappij. We vragen ons af waarom er tegenwoordig zo veel verwarde mensen rondlopen, en dan maken ze de zorg onbetaalbaar. Ik heb (had) zelf een restitutiepolis omdat ik bij een ongecontracteerde zorgverlener zit, maar ik kan niet even naar een wel gecontracteerde gaan omdat er 3+ jaar lange wachtlijst is. Ik weet niet wat ze van Nederlanders verwachten? Dat we ons maar gewoon van kant maken zodat we minder kosten?
I Inca
Geen restitutie meer wat dan ? Ik wil wel zelf blijven beslissen welk ziekenhuis ik heen ga.
A Anoniem
@Inca, de restitutiepolis wordt een combinatiepolis. Ziekenhuizen worden gewoon 100% vergoed. Het gaat alleen om ongecontracteerde GGZ en wijkverpleging wat niet meer volledig wordt vergoed. Als dit voor jou niet van toepassing is hoef je je geen zorgen te maken.
C Cees van Die
Vaak is er een tekort aan zorg bij gecontracteerde zorgverleners en ben je wel verplicht om met een niet gecontracteerde zorgverlener in zee te gaan. Heb dat recent zelf ondervonden. Gelukkig nog een combinatiepolis waarbij 85% wordt vergoed. Als je hier niet mee te maken hebt, realiseer je dit niet. Maar de zorgvraag neemt toe, vooral ook in de thuiszorg.
M Merlina
@Cees van Die
ja inderdaad, en met eigen bedrijf zoek je toch naar iets waar je het best geholpen kan worden en zo snel mogelijk, maar ik kreeg niets vergoed al had ik combinatiepolis en verwijsbrief van huisarts.
Voor alleenstaanden is restitutiepolis haast een noodzaak om niet steeds voor onverwachte kosten komen te staan. Zorgverzekering is telefonisch ook niet altijd goed bereikbaar en in de avonduren al helemaal niet.