Zorgwijzer: erfelijkheid
In deze Zorgwijzer bespreken we wat erfelijkheid betekent als het gaat om ziekten en aandoeningen.
Daarin komt het volgende aan bod:
- Uitleg over erfelijkheid en de definitie van een erfelijke ziekte
- Voorbeelden van erfelijke ziekten
- Voorbeelden van ziekten/aandoeningen die niet of in mindere mate erfelijk zijn
Wat is een erfelijke ziekte?
Veel ziektes ontstaan door een afwijking (mutatie) in het DNA, soms in de geboorte en soms door toeval. Er is sprake van een erfelijke ziekte als mutatie van generatie op generatie kan worden doorgegeven.
Iemand krijgt dus een erfelijke ziekte via één van de ouders met een mutatie. Zelfs als je als ouder niet ziek bent, maar wel een mutatie hebt, kun je in theorie een erfelijke aandoening overdragen aan je kind.
Voor sommige erfelijke aandoeningen geldt dat bij zowel de vader als moeder van dezelfde afwijking sprake moet zijn.
Parkinson
Parkinson is een hersenziekte waarbij de aansturing van de spieren wordt aangetast. Symptomen zijn trillen, stijfheid, schuifelend lopen en vermoeidheid.
Is Parkinson erfelijk?
Ja, soms is de ziekte van Parkinson erfelijk, maar doorgaans niet. Bij minder dan vijf procent van de patiënten met Parkinson wordt een erfelijke aanleg gevonden.
Meestal is iemand met Parkinson dus de enige in een hele familie. Bij 15 procent van de mensen met de ziekte is de aandoening al wel eerder in de familie voorgekomen.
Fibromyalgie
Fibromyalgie is een vorm van reuma, waarbij niet de gewrichten, maar de spieren en het bindweefsel is aangedaan. Dit geeft allerlei klachten, zoals pijn en vermoeidheid.
Is Fybromyalgie erfelijk?
Nee, hoewel er van de oorzaak van fibromyalgie weinig bekend is, is er volgens wetenschappers geen sprake van een erfelijke aandoening.
Ziekte van Kahler
De ziekte van Kahler is een type beenmergkanker en geeft klachten als pijn in de botten, bloedarmoede en een verstoorde nierfunctie.
Is de ziekte van Kahler erfelijk?
Erfelijkheid lijkt voor zover bekend geen rol te spelen in het ontstaan van deze ziekte.
Autisme
Mensen met autisme hebben vaak moeite met het houden van overzicht en hebben vaak moeite in de sociale omgang met anderen. Ook herhalen sommige autisten vaak dezelfde handeling.
Zie ook: Zorgwijzer Autisme
Is autisme erfelijk?
Ja, autisme is erfelijk. Als de vader of moeder autisme heeft is de kans 15 tot 20 procent dat het kind ook autisme krijgt. Als beide ouders de aandoening hebben, bedraagt de kans ongeveer 40 procent.
Dementie (en alzheimer)
Dementie is verzamelnaam voor meer dan vijftig ziektes waarbij de hersen informatie niet goed meer kunnen verwerken. Alzheimer is de meest voorkomende vorm.
Zie ook: Zorgwijzer Dementie
Is dementie erfelijk?
In de meeste gevallen is dementie niet erfelijk. Bij mensen die op jonge leeftijd met dementie te maken krijgen (onder 65 jaar), gaat het vaker om een erfelijke vorm. Ook zijn er enkele families in Nederland waarbij er een overerfbare vorm van dementie is.
Daarnaast is de kans iets groter om zelf alzheimer te krijgen als er iemand in je directe familie is die de ziekte van alzheimer kreeg. De kans neemt dan iets toe.
Diabetes
Diabetes, ofwel suikerziekte, is een ziekte waarbij de bloedsuikerspiegel van iemand niet meer in evenwicht is.
Er zijn verschillende soorten diabetes. Mensen met diabetes type 1 kunnen te maken krijgen met klachten als: veel dorst, veel plassen en honger hebben (of juist niet). Patiënten met type 2 diabetes kunnen te maken krijgen met: veel plassen, veel moe zijn, slecht genezende wondjes en andere klachten.
Voor mensen met diabetes is goede zorg essentieel.
Is diabetes erfelijk?
Bij diabetes type 2 speelt erfelijkheid een grotere rol dan bij diabetes type 1. De ziekte zelf is overigens niet erfelijk, maar je aanleg voor het ontwikkelen van deze aandoening. Als diabetes type 2 in je familie voorkomt, is er een grote kans dat je het zelf ook krijgt.
Hoe hoog die kans is, hangt af van hoe dicht je bij dit familielid staat:
- Tweeling broer of zus: 70 tot 90 procent kans dat je het zelf ook krijgt
- Als twee of meer van je ouders of broers/zussen het heeft: 25 – 75 procent kans dat je het zelf ook krijgt
- Als je beide ouders het hebben: 20 tot 40 procent kans dat je het zelf ook krijgt
- Als je vader of moeder het heeft: 10 – 20 procent kans dat je het zelf ook krijgt
- Broer of zus met diabetes: 15 – 20 procent kans dat je het zelf ook krijgt
Bij type 1 diabetes speelt erfelijkheid een minder prominente rol. Van de honderd kinderen met één ouder met diabetes type 1, krijgen er gemiddeld 1 tot 4 ook diabetes type 1. Als je beide ouders het hebben is die kans 20 tot 40 procent.
Naast erfelijkheid speelt je levensstijl een belangrijke rol in het wel/niet ontwikkelen van diabetes.
Ehlers-Danlos syndromen
De Ehlers-Danlos syndromen (EDS) vormen een groep aandoeningen aan het bindweefsel. Bij EDS is het bindweefsel minder sterk, wat verschillende klachten kan veroorzaken aan de gewrichten, huid en bloedvaten. De ernst van EDS verschilt van persoon tot persoon.
Zijn Ehlers-Danlos syndromen erfelijk?
Ja, EDS zijn vaak erfelijk. Er kan sprake zijn van verschillende soorten erfelijkheid:
- Autosomaal dominant: meestal; bij deze vorm kun je de ziekte erven via één van je ouders. Als een van je ouders de ziekte heeft, is de kans 50 procent dat je deze aanleg erft en zelf ook ziek wordt.
- autosomaal recessief: soms; bij deze vorm erf je de ziekte pas als je van beide ouders hetzelfde 'foute' gen erft.
- X-gebonden recessief: soms; bij deze vorm krijgen alleen jongens een bepaalde erfelijke aandoening. Deze wordt dan geërfd van de moeder. Vrouwen kunnen wel dan wel drager zijn, maar worden zelf niet ziek.
Kanker
Kanker kan worden omschreven als een aandoening waarbij er sprake is ongecontroleerde vermenigvuldiging van cellen waardoor er kwaadaardige tumoren of gezwellen kunnen ontstaan. Deze tasten verschillende lichaamsfuncties aan.
Er zijn een zeer groot aantal kankervormen.
Zie ook: Zorgwijzer Kanker
Is kanker erfelijk?
Nee, de ziekte kanker zelf is niet erfelijk. Maar het risico op het krijgen van een bepaalde vorm van kanker kan groter zijn bij een erfelijke aanleg.
Soms is er door erfelijke aanleg een groter risico op het ontwikkelen van meerdere soorten kanker. Die erfelijke aanleg kan van ouder op kind worden doorgegeven.
Bij gemiddeld 5 procent van de kankerpatiënten speelt erfelijke aanleg een rol in het ontstaan van de ziekte. Bij sommige kankervormen speelt erfelijkheid een belangrijke rol, bijvoorbeeld voor borstkanker bij mannen (10 procent).
Psychische aandoeningen
Er zijn een groot aantal psychische aandoeningen die sterk van elkaar verschillen.
Zijn psychische aandoeningen erfelijk?
Er is veel onderzoek gedaan naar de erfelijkheid van psychische aandoeningen. Wat blijkt: hoe erfelijk een psychische aandoening is, hangt van de aandoening af:
- ADHD is voor 70 tot 90 procent erfelijk bepaald
- Schizofrenie en bipolaire stoornissen zijn voor ongeveer 60 tot 80 procent erfelijk bepaald
- Angststoornissen en depressies zijn voor 30 tot 50 procent erfelijk bepaald
Astma
Astma is een blijvende ontsteking van de longen. Dit kan allerlei klachten veroorzaken, zoals hoesten, benauwdheid en gebrek aan energie.
Is astma erfelijk?
Ja, astma is vaak erfelijk. Als astma vaker in de familie voorkomt of als de ouders het hebben is de kans groter dat de kinderen het ook krijgen. Ook als je allergisch bent, is er groter risico op het ontwikkelen van astma.
Bekijk ook: vergoedingen zorgverzekering bij astma
Ziekte van Huntington
De ziekte van Huntington is een ernstige hersenziekte waarbij de zenuwcellen in de hersenen beschadigen. Dit heeft allerlei nare klachten tot gevolg.
Is de ziekte van Huntington erfelijk?
Ja, de ziekte van Huntington staat bekend als een erfelijke aandoening. Als één van je ouders de ziekte heeft, is de kans dat je de aanleg erft exact 50 procent. De kans dat je de ziekte dan krijgt, is groot.
Bronnen
Deze Zorgwijzer is samengesteld met behulp van onderstaande bronnen:
- Erfelijkheid.nl
- Anesthesiologie.nl
- Wijzijnmind.nl
- Kanker.nl
- Longfonds.nl
- Alzheimer-nederland.nl
- Huisartsengenetica.nl
Dislcaimer
De informatie in dit artikel wordt beschikbaar gesteld met als enig doel behulpzame informatie te verstrekken aan bezoekers. Deze informatie heeft geen therapeutische of diagnostische waarde noch is deze informatie bedoeld als vervanging van diensten, informatie of gegevens van artsen, specialisten of andere gediplomeerden en professionals. Medisch advies, medische vragen, klachten of symptomen behoren besproken te worden met een gediplomeerd arts of professional.
Samenstellers van de zorgwijzers noch Zorgwijzer.nl stelt zich op geen enkele manier aansprakelijk voor de volledigheid, juistheid of effectiviteit van informatie op zorgwijzer.nl. Het gebruik van de informatie is op volledige verantwoordelijkheid en risico van de gebruiker.