In deze Zorgwijzer kom je alles te weten over probiotica. Daarbij komt onder meer het volgende aan bod:
- Wat probiotica precies zijn en wat ze doen (uitleg)
- Wat je aan probiotica hebt (gezondheidseffecten)
- Welke soorten probiotica er zijn (+ voorbeelden)
Dus, als je wilt weten of probiotica iets voor jou kan zijn, heb je zeker wat aan de onderstaande informatie.
Wat zijn probiotica?
Probiotica zijn levende micro-organismen. Ze hebben een gezondheidseffect wanneer ze in voldoende hoeveelheid ingenomen worden (1).
Een hoeveelheid van 1 tot 10 miljard bacteriën per dag wordt als de minimale hoeveelheid gezien die nodig is om een effect te bereiken.
Wat doen probiotica?
Om uit te leggen wat probiotica precies doen, is het belangrijk om eerst uit te leggen wat er zich in het maag-darmkanaal afspeelt:
In ons maag-darmkanaal zijn een groot aantal micro-organismen aanwezig. Deze noemen we darmmicrobiota en zijn betrokken bij allerlei belangrijke processen in ons lichaam, zoals:
- De energiehuishouding
- Werking van het immuunsysteem
- Functioneren van de darmen
- Hersenfuncties
Disbalans
Bij een gezonde darmmicrobiota zijn nuttige en schadelijke bacteriën met elkaar in evenwicht. Maar er kan soms ook een disbalans ontstaan, bijvoorbeeld wanneer er in verhouding teveel schadelijke bacteriën te vinden zijn in de darmmicrobiota.
Een disbalans kan veroorzaakt worden door (2):
- Medicijngebruik (zoals antibiotica)
- Een Westers voedingspatroon met veel vet en koolhydraten
- Een zittende leefstijl
Bij verstoringen in de darmmicrobiota kunnen probiotica worden ingezet om de balans te herstellen.
In welke producten zitten probiotica?
Probiotica zijn verkrijgbaar als (gefermenteerde) zuivelproducten, zoals Yakult, Actimel en Activia.
Er zijn ook supplementen verkrijgbaar, zoals capsules, poeders of zetpillen.
Nuttige bacteriën
Er zijn ook voedingsmiddelen waar nuttige bacteriën in zitten, maar die niet vallen onder de probiotica:
- Yoghurt
- Bepaalde soorten kaas
- Zuurkool
Voorbeelden:
De bacteriën in deze voedingsmiddelen worden veelal afgebroken door bijvoorbeeld de hoge zuurtegraad in ons maag-darmkanaal en voldoen daarmee niet aan het criteria dat ze de darmen levend bereiken.
Wat zijn de voordelen van probiotica?
Niet alle probiotica hebben dezelfde voordelen.
De gezondheidsvoordelen zijn op te delen in drie categorieën (1):
1. Algemene effecten
Een algemeen gezondheidseffect van probiotica is een verbeterde kolonisatieresistentie. (2)
Wat betekent dit?
Het toedienen van nuttige bacteriën zorgt voor een toename van nuttige bacteriën in de darmen. Hierdoor hebben ziekteverwekkende organismen minder kans om de darmwand te passeren en je ziek te maken. Om dit effect te bereiken is het over het algemeen niet nodig om een specifieke bacteriesoort te kiezen en voldoen meerdere soorten probiotica.
2. Frequente effecten
We spreken van frequente effecten, wanneer de effecten van een probiotica alleen zijn waargenomen wanneer ze bepaalde bacteriële soorten bevatten.
Voorbeelden hiervan zijn de stimulatie van de productie van enzymen, vitamines en metabolieten (dit zijn stoffen die ontstaan na de stofwisseling).
Om deze gezondheidseffecten te behalen, moet er een probioticum worden uitgekozen waarvan er één of meerdere specifieke bacteriële soorten voorkomen.
3. Zeldzame effecten
Voorbeelden hiervan zijn stressvermindering of het verbeteren van de glucose- en energiestofwisseling. We noemen dit zeldzame effecten, omdat slechts bij enkele specifieke bacteriestammen is aangetoond dat het daadwerkelijk een effect kan uitoefenen op zo’n specifiek proces.
Wat zijn de nadelen van probiotica?
Overweeg je het gebruik van probiotica, bijvoorbeeld vanwege medische klachten of een aandoening? Of wil je probiotica aan jonge kinderen geven?
Vraag dan aan je arts voor meer informatie over welke probiotica je het beste kunt gebruiken en in welke hoeveelheid.
Inname van probiotica is bij baby’s, kinderen, volwassenen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem wordt niet in verband gelegd met verhoogde gezondheidsrisico’s. (3, 4, 5, 6)
Over het algemeen heeft probiotica geen ongewenste bijwerkingen, meldt darmgezondheid.nl.
Probiotica bij specifieke aandoeningen
Afgelopen jaren zijn er zijn meerdere relaties gelegd tussen een afwijkende samenstelling van de darmmicrobiota en verschillende ziekten.
De volgende aandoeningen zijn gerelateerd aan schommelingen in de samenstelling van de darmmicrobiota:
- Prikkelbare darmsyndroom (7)
- Ziekte van Crohn
- Hersen- of neuro-ontwikkelingsstoornissen, zoals Alzheimer, depressie en autisme (8, 9)
- Diabetes (10, 11)
- Reumatoïde Artritis (12)
Probiotica welke specifieke bacteriestammen bevatten, zouden een belangrijke rol kunnen spelen in de ontwikkeling van bovenstaande ziekten.
Tot slot zijn er ook bij veel andere gezondheidsklachten veelbelovende signalen over het positieve effect van probiotica, bijvoorbeeld op de darmen. Sluitend wetenschappelijk bewijs ontbreekt echter nog.
Heb je zelf te maken met een bepaalde aandoening en overweeg je het gebruik van probiotica? Neem dan contact op met een arts of diëtist voor een goed advies.
Welke soorten probiotica zijn er?
Er zijn een groot aantal soorten bacteriegeslachten en bacteriesoorten die kunnen voorkomen in probiotica, waaronder:
- Bifidobacterium lactis
- Bifidobacterium bifidum
- Enterococcus faecium
- Lactobacillus casei
- Lactobacillus salivarius
- Lactococcus lactis
- Saccharomyces boulardii
Effectiviteit
Er zijn probiotica waarvan slechts een geslachtnaam bekend is, zoals Lactobacillen en Bifidobacteriën, maar geen soort- of stamnamen vermeld staan op de verpakking. Dit geeft onvoldoende informatie om iets te kunnen zeggen over de specifieke gezondheidseffecten van het probioticum.
Deze probiotica zouden wel ingezet kunnen worden voor generieke (algemene) gezondheidseffecten. Naast de typen bacteriën is ook de hoeveelheid aan bacteriën een belangrijke graadmeter voor de effectiviteit van probiotica.
Ten slotte, kan de effectiviteit van het probioticum beïnvloed worden door bepaalde factoren, waaronder:
- Type voedingsbodem
- De manier van conserveren
- De opslagcondities
Deze Zorgwijzer is samengesteld met intensieve hulp van Anne van der Geest, Promovendus Probiotica aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Bronnen
De volgende bronnen zijn geraadpleegd:
- Hill, C., Guarner, F., Reid, G., Gibson, G., Merenstein, D., & Pot, B. et al. (2014). The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 11(8), 506-514. doi: 10.1038/nrgastro.2014.66
- Statovci, D., Aguilera, M., MacSharry, J., & Melgar, S. (2017). The Impact of Western Diet and Nutrients on the Microbiota and Immune Response at Mucosal Interfaces. Frontiers In Immunology, 8. doi: 10.3389/fimmu.2017.00838
- Van den Nieuwboer, M., Brummer, R., Guarner, F., Morelli, L., Cabana, M., & Claassen, E. (2015). The administration of probiotics and synbiotics in immune compromised adults: is it safe?. Beneficial Microbes, 6(1), 3-17. doi: 10.3920/bm2014.0079
- van den Nieuwboer, M., Claassen, E., Morelli, L., Guarner, F., & Brummer, R. (2014). Probiotic and synbiotic safety in infants under two years of age. Beneficial Microbes, 5(1), 45-60. doi: 10.3920/bm2013.0046
- van den Nieuwboer, M., Brummer, R. J., Guarner, F., Morelli, L., Cabana, M., & Claassen, E. (2015). Safety of probiotics and synbiotics in children under 18 years of age. Beneficial Microbes, 6(5), 615-630.
- Larsen, O. F., Van den Nieuwboer, M., Koks, M. C., Flach, J., & Claassen, E. (2017). Probiotics for healthy ageing: Innovation barriers and opportunities for bowel habit improvement in nursing homes. Agro FOOD Industry Hi Tech, 28(5), 12-15.
- Sartor, R. (2006). Mechanisms of Disease: pathogenesis of Crohn's disease and ulcerativecolitis. Nature Clinical Practice Gastroenterology & Hepatology, 3(7), 390-407. doi:10.1038/ncpgasthep0528
- Koopman, M., & El Aidy, S. (2017). Depressed gut? The microbiota-diet-inflammation trialogue in depression. Current Opinion In Psychiatry, 30(5), 369-377. doi:10.1097/yco.0000000000000350
- Kang, D., Adams, J., Gregory, A., Borody, T., Chittick, L., & Fasano, A. et al. (2017). Microbiota Transfer Therapy alters gut ecosystem and improves gastrointestinal and autism symptoms: an open-label study. Microbiome, 5(1). doi: 10.1186/s40168-016-0225-7
- Louis, P., Scott, K., Duncan, S., & Flint, H. (2007). Understanding the effects of diet on bacterial metabolism in the large intestine. Journal Of Applied Microbiology, 102(5), 1197-1208. doi: 10.1111/j.1365-2672.2007.03322.x
- Mahowald, M., Rey, F., Seedorf, H., Turnbaugh, P., Fulton, R., & Wollam, A. et al. (2009). Characterizing a model human gut microbiota composed of members of its two dominant bacterial phyla. Proceedings Of The National Academy Of Sciences, 106(14), 5859-5864. doi: 10.1073/pnas.0901529106
- Scher, J., Sczesnak, A., Longman, R., Segata, N., Ubeda, C., & Bielski, C. et al. (2013). Expansion of intestinal Prevotella copri correlates with enhanced susceptibility to arthritis. Elife, 2. doi: 10.7554/elife.01202
Disclaimer
De informatie in dit artikel wordt beschikbaar gesteld met als enig doel behulpzame informatie te verstrekken aan bezoekers. Deze informatie heeft geen therapeutische of diagnostische waarde noch is deze informatie bedoeld als vervanging van diensten, informatie of gegevens van artsen, specialisten of andere gediplomeerden en professionals. Medisch advies, medische vragen, klachten of symptomen behoren besproken te worden met een gediplomeerd arts of professional.
Samenstellers van de zorgwijzers noch Zorgwijzer.nl stelt zich op geen enkele manier aansprakelijk voor de volledigheid, juistheid of effectiviteit van informatie op zorgwijzer.nl. Het gebruik van de informatie is op volledige verantwoordelijkheid en risico van de gebruiker.
