Zorgwijzer: vitamine D

Vitamine D is voor iedereen belangrijk, maar sommige mensen hebben er meer van nodig dan anderen.

In deze Zorgwijzer kom je er van alles over te weten, bijvoorbeeld:

  • Wat vitamine D is en waar het in zit
  • Of vitamine D kan helpen tegen corona
  • Wanneer er sprake is van een vitamine D-tekort
  • Wat je tegen een vitamine D-tekort kunt doen

Wat is vitamine D?

Vitamine D is eigenlijk geen vitamine, maar een in vet oplosbaar hormoon dat zorgt voor de opname van calcium en fosfaat in het lichaam. Het hormoon is aanwezig in bepaalde soorten voeding en in voedingssupplementen.

Het grootste deel van onze vitamine D maakt ons lichaam echter zelf aan. Dit gebeurt wanneer ultraviolette (UV) straling van de zon je huid raakt. Hierdoor wordt vitamine D3 (cholecalciferol) in de huid gevormd en als niet-actieve stof opgeslagen in het vetweefsel van ons lichaam.

Cholecalciferol kan vervolgens in de lever en nieren omgezet worden tot de actieve vorm van vitamine D3 (1α,25-dihydroxyvitamine D3).

Belang van vitamine D

Vitamine D is nodig voor de opname van calcium en fosfaat uit voeding.

Het heeft daarom een belangrijke rol in verschillende lichamelijke processen:

  • Groei en behoud van stevige botten en tanden
  • Werking en herstel van spieren
  • Goede werking van het immuunsysteem

Volgens de Journal of Nutritional Science is er voldoende bewijs dat voldoende vitamine D rachitis (stoornis van de botvorming) kan voorkomen bij jonge kinderen tot 4 jaar oud.

Waar zit vitamine D in?

Zonlicht (UVB-straling) is normaal gesproken de belangrijkste bron van vitamine D voor het lichaam.

Daarnaast zit er veel vitamine D in:

  • Levertraan
  • Bepaalde soorten visolie (is ook rijk aan omega 3)

Voeding

Natuurlijk kun je vitamine D ook voor een deel uit voeding halen.

ProductAantal microgram per 100 gram
Haring17
Makreel (vers)16
Zalm (vers)12
Sardientjes in olie11
Oesters8
Ei2
Roomboter0,75

Vitamine D wordt soms ook toegevoegd, bijvoorbeeld aan cornflakes, halvarine, margarine en bakproducten. Doorgaans tussen de 5 en 10 microgram per 100 gram.

Hoeveel vitamine D heb ik nodig?

Afhankelijk van de leeftijd en behoefte is een inname tussen de 10 tot 20 microgram (µg) vitamine D3 per dag 'voldoende'. Dat staat in het tijdschrift van voedingswetenschappen (Journal of Nutritional Science) van de Cambridge Universiteit.

Soms staat er op de verpakking of bij de dosering 'IE', wat staat voor Internationale Eenheid. 400 IE vitamine D staat gelijk aan 10 microgram (µg).

Koen Kuijper - Zorgwijzer

Voor vrouwen en mannen van 65 jaar of ouder wordt een adequate inname van 20 microgram per dag gesteld. Er is geen Algemene Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) vastgesteld door de gezondheidsraad.

Bloedwaarde

Een acceptabele minimale waarde van vitamine D3 in het bloed wordt vastgesteld tussen de 20 en 30 nmol/l (nanomol per liter) voor volwassenen. De streefwaarde (optimale waarde) voor vitamine D is echter verschillend per leeftijdsgroep.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie leeftijdsgroepen:

  1. Voor de leeftijdscategorie 0-4 jaar geldt een streefwaarde van 30-50 nmol/l en dit kan bereikt worden met dagelijkse suppletie (inname) van 10 microgram per dag.
  2. Voor de leeftijdscategorie 5-64 jaar geldt een streefwaarde van 50-75 nmol/l en dit kan bereikt worden met dagelijkse suppletie (inname) van 10 tot 20 microgram per dag.
  3. Voor mensen ouder dan 65 jaar geldt een streefwaarde van 75-100 nmol/l en dit kan bereikt worden met een dagelijkse suppletie (inname) van 20 microgram per dag.

Sommige studies tonen aan dat je dagelijkse inname vitamine D hoger moet zijn als je huid geen of slechts beperkt UV-straling ontvangt. Er zijn nog andere factoren die verder een rol kunnen spelen in deze kwestie, zoals overgewicht, huidskleur en leeftijd.

Vitamine D-tekort

Een lage vitamine D-spiegel komt veel voor, met name bij ouderen. Circa 50 procent van de thuiswonende ouderen heeft volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap een te lage vitamine D-spiegel. Bij bewoners van een zorginstelling is dat zelfs 85 tot 90 procent.

Er is sprake van een verlaagde vitamine D-spiegel bij een concentratie van minder dan 20 nanomol per liter.

Symptomen

Een vitamine D-tekort kent verschillende symptomen, zoals:

  • Vermoeidheid of tekort aan energie
  • Zwakkere botten
  • Bloedend tandvlees
  • Pijn, trillingen of kramp aan spieren en gewrichten
  • Lusteloosheid
  • Angstaanvallen

Deze klachten kunnen uiteraard ook een andere oorzaak hebben. De enige manier om vitamine D-tekort aan te tonen is dan ook door middel van een bloedonderzoek.

Uit een presentatie van Prof. dr. Chantal Mathieu blijkt dat te weinig vitamine D in het lichaam kan worden geassocieerd wordt met een groter risico op:

  • Diabetes type 2
  • Hart- en vaatziekten
  • Bepaalde kankersoorten

Voorkomen of aanpakken

Door genoeg buiten te zijn, kun je een tekort aan vitamine D voorkomen. Tussen 11:00 en 15:00 heeft de zon zijn meeste kracht. Iedere dag 15 tot 30 minuten is is in de meeste gevallen voldoende.

Vitamine D supplement

Je kunt ook gebruik maken van een Vitamine D3 supplement, zoals kauwtabletten, tabletten, capsules, druppels of drankjes.

Veel mensen vragen zich af welke dosering vitamine D ze moeten kiezen.

Een dagelijkse inname tussen de 10 tot 20 microgram (µg) vitamine D3 per dag is in de meeste gevallen 'voldoende', stellen voedingswetenschappers. In de Nederlandse wet is vastgelegd dat een voedingssupplement maximaal 25 microgram mag bevatten. Voor een passend advies is het aan te raden contact op te nemen met je huisarts of diëtist.

Een bezoek aan een diëtist wordt mogelijk vergoed door je zorgverzekering. Bekijk hier de aanvullende vergoedingen per verzekeraar voor dieetadvies.

Risicogroepen

Er zijn bepaalde groepen waarbij het risico op een tekort aan vitamine D groter is. Voor hen kan een verantwoord vitamine D-supplement verstandig zijn:

  • Veganisten en vegetariërs
  • Mensen die overdag weinig buiten komen of bedekkende kleding dragen
  • Mensen met een donkere huidskleur
  • Ouderen
  • Zwangere vrouwen
  • Mensen die ongezond eten of veel alcohol drinken
  • Mensen die een vetarm/vetvrij dieet volgen

Belangrijk: laat een arts of apotheker je helpen bij het bepalen van een goede dosering.

Teveel vitamine D

Als je langere tijd teveel vitamine D binnenkrijgt, kun je nadelige bijwerkingen krijgen, zoals:

  • Misselijkheid
  • Verlies van eetlust
  • Slaperigheid of vermoeidheid

In het ergste geval treedt er schade op aan bepaalde organen, zoals je hart, nieren en bloedvaten. Gelukkig komt teveel vitamine D in de praktijk weinig voor.

Lees in elk geval altijd de bijsluiter. Als je je houdt aan de aanbevolen dosering, kent het gebruik van vitamine D geen bijwerkingen.

Dit is de aanvaardbare bovengrens voor inname van vitamine D (voedingscentrum):

  • 100 microgram (µg) per dag voor volwassenen en kinderen van 11 t/m 17 jaar
  • 50 µg per dag voor kinderen van 1 t/m 10 jaar
  • 25 µg per dag voor kinderen jonger dan 1 jaar

Vitamine D en corona

Vitamine D wordt in wetenschappelijke studies soms in verband gebracht met corona. Zo stelt een studie dat vitamine D de ernst van de ziekte kan verminderen, maar dat er grotere onderzoeken met goed op elkaar afgestemde groepen nodig zijn om een ​​definitief antwoord te geven.

Volgens de Gezondheidsraad zijn er onvoldoende aanwijzingen dat het slikken van extra vitamine D helpt bij de preventie van corona. Zij zien geen aanleiding om een vitamine D-supplement te adviseren om je zo beter te beschermen tegen luchtweginfecties. Desondanks pleiten meerdere hoogleraren, wetenschappers en artsen voor het slikken van vitamine D tegen corona. 

Bronnen

De onderstaande bronnen zijn geraadpleegd:

  • Pubmed
  • National Institutes of Health
  • Journal of Nutritional Science (Cambridge)
  • Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG)

Deze tekst is gecontroleerd door: ir. Paulien Vinke, voedingswetenschapper & voormalig docent Wageningen Universiteit.

Disclaimer

De informatie in dit artikel wordt beschikbaar gesteld met als enig doel behulpzame informatie te verstrekken aan bezoekers. Deze informatie heeft geen therapeutische of diagnostische waarde noch is deze informatie bedoeld als vervanging van diensten, informatie of gegevens van artsen, specialisten of andere gediplomeerden en professionals. Medisch advies, medische vragen, klachten of symptomen behoren besproken te worden met een gediplomeerd arts of professional.

Samenstellers van de zorgwijzers noch Zorgwijzer.nl stelt zich op geen enkele manier aansprakelijk voor de volledigheid, juistheid of effectiviteit van informatie op zorgwijzer.nl. Het gebruik van de informatie is op volledige verantwoordelijkheid en risico van de gebruiker.