Adviespunt kindermishandeling

Het is voor kinderen essentieel om in een veilige omgeving op te groeien en zich door middel van een goede opvoeding te ontwikkelen. Helaas is dit nog niet voor alle kinderen een gewone zaak. Kindermishandeling of verwaarlozing komt nog steeds voor.

Volgens het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) worden er ieder jaar 119.000 kinderen mishandeld, misbruikt of verwaarloosd. Dat komt neer op ongeveer 3 procent van alle kinderen in Nederland.

Doel van de zorgwijzer

In deze zorgwijzer wordt behandeld wat kindermishandeling precies is, wat de gevolgen zijn en wat je er tegen kunt doen als slachtoffer of buitenstaander. Daarbij wordt ook gerefereerd naar instanties die hulp kunnen bieden bij kindermishandeling.

Wat is kindermishandeling?

Kindermishandeling kan gedefinieerd worden als iedere vorm van bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard jegens minderjarigen. Deze ‘interactie’ kan actief of passief zijn en plaatsvinden door de ouders of andere personen van wie het kind in een relatie van afhankelijkheid of onvrijheid staat.

Bij kindermishandeling is er sprake van (dreigende) ernstige fysieke of psychische schade van tijdelijke of permanente aard.

Vormen

Uit de praktijk blijkt dat kindermishandeling in de meeste gevallen in verschillende vormen tegelijk voorkomt. Hieronder een overzicht van de verschillende vormen:

  • Verwaarlozing: bij verwaarlozing krijgt het kind niet de aandacht, liefde en zorg die het nodig heeft en verdient. Van verwaarlozing kan bijvoorbeeld sprake zijn bij intense emotionele ruzie of geweld tussen de ouders. Er kan ook simpelweg sprake zijn van een tekortkoming in de lichamelijke basisbehoeften van het kind met betrekking tot de (op)voeding en omgeving.
  • Lichamelijke mishandeling: alle vormen van lichamelijk geweld jegens het kind
  • Psychische mishandeling: mishandeling op emotioneel of geestelijk vlak, zoals schelden naar het kind, angst opwekken bij het kind of andere vormen van vijandig gedrag tegen het kind.
  • Seksueel misbruik: aanrakingen van een seksuele aard door de ouders, opvoeders of andere personen. Deze ontstaan dikwijls door het lichamelijke, emotionele of relationele overwicht van de volwassenen of door dwang en geweld van personen.

Wat zeggen de cijfers?

De Nationale Prevalentiestudie Mishandeling (NPM) geeft aan dat verwaarlozing van kinderen behoort tot ruim 50 procent van alle gevallen van kindermishandeling. Hieronder de cijfers van de verschillende vormen van kindermishandeling:

  • Emotionele verwaarlozing: 36 procent
  • Lichamelijke verwaarlozing: 24 procent
  • Lichamelijke mishandeling: 18 procent
  • Mishandeling van emotionele aard: 11 procent
  • Seksueel misbruik: 4 procent
  • Overige verwante vormen: 7 procent

Wat zijn de risicofactoren?

Kindermishandeling kan het gevolg zijn van verschillende risicofactoren of een combinatie ervan. Hieronder worden de belangrijkste risicofactoren besproken.

Leefomstandigheden

In veel gevallen heeft kindermishandeling te maken met de omgeving, het milieu en de leefomstandigheden waarin het kind zich bevindt. Het gezin waar mishandeling plaatsvindt, is vaak woonachtig in buurten waarin relatief meer criminaliteit, armoede, sociale achterstand en/of drugsproblematiek is.

Problematiek ouders

Ouders of verzorgers die hun kind mishandelen hebben verder vaak zelf te maken met sociale, psychische en/of psychiatrische problemen. Een deel van deze problemen kan al zijn ontstaan in de jeugd van de ouders zelf, bijvoorbeeld het feit dat ze zelf zijn mishandeld of negatieve ervaringen hebben. Ook stress en gebrek aan opvoedingsvaardigheden zijn risicofactoren bij kindermishandeling.

Ook alleenstaand ouderschap en de grootte van het gezin hebben invloed op het risico op kindermishandeling.

Problematiek kinderen

Niet ieder kind is even gemakkelijk op te voeden. Een lichamelijke of verstandelijke beperking, aandoening of ontwikkelingsstoornis geeft de ouders meer stress en/of gevoelens van incompetentie. Dit verhoogt de kans op mishandeling en verwaarlozing door ouders en verzorgers.

Wat zijn de gevolgen?

Bij kindermishandeling komt de ontwikkeling van het kind sterk onder druk te staan. Hoeveel een kind lijdt onder kindermishandeling is afhankelijk van:

  • De ernst van het geweld, de misbruik of de verwaarlozing
  • De leeftijd van het kind
  • De duur waarin mishandeling plaatsvindt
  • Steun van buiten, bijvoorbeeld familie of vrienden
  • Persoonlijkheid van het kind

Door mishandeling en/of verwaarlozing kan het kind te maken krijgen met een achterstand of probleem op emotioneel, intellectueel of lichamelijk gebied. Het kind krijgt daarnaast eerder te maken met alcohol of drugverslaving, en in ernstigere gevallen ook zelfverwonding en zelfmoord. Er kunnen ook stoornissen ontstaan als gevolg van kindermishandeling, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Verder zal het kind het vertrouwen in mensen sneller ondermijnen en de buitenwereld als vijandig beschouwen. Sommige kinderen zoeken de schuld van hun eigen kindermishandeling bij zichzelf waardoor er een negatief zelfbeeld ontstaat.

De gevolgen van kindermishandeling voor het kind zijn zowel op jongere als latere leeftijd zichtbaar. Ook in de maatschappij kunnen slachtoffers van kindermishandeling ernstige gevolgen ondervinden, bijvoorbeeld met betrekking tot kansen op de arbeidsmarkt, het aangaan van een relatie en sociaal contact met vrienden, familie en collega’s.

Wat kun je doen?

Als het thuis niet goed gaat, kun je daar wat doen. Problemen zijn er om opgelost te worden. Toch geldt ook voor kindermishandeling: voorkomen is beter dan genezen.

Hieronder komt aan bod wat er gedaan kan worden om kindermishandeling te voorkomen en aan te pakken.

Preventie

Preventie is een belangrijk onderdeel om het aantal gevallen van kindermishandeling terug te dringen. Je kunt hierbij denken aan voorlichting en weerbaarheidstrainingen voor kinderen, maar ook informatievoorziening en hulp bij opvoeding voor de ouders vormen belangrijke onderdelen bij het voorkomen van kindermishandeling.

Gemeenten kunnen een belangrijke rol spelen voor de preventie van kindermishandeling. De verantwoordelijkheden zijn hiervoor wettelijk vastgelegd in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de jeugdwet.

Interventie

Vroegtijdige interventie kan de kennis en opvoedingsvaardigheden van ouders of verzorgers vergroten. Dit stelt ze beter in staat om kinderen te benaderen en verkleint de kans op kindermishandeling, blijkt uit onderzoek.

Interventies kunnen geschieden bij gezinnen waar er relatief veel risicofactoren voor kindermishandeling aanwezig zijn.

Praten

Praten over kindermishandeling is de eerste stap naar goede hulp: je kunt je hart luchten en vertellen waar je precies mee zit. Blijf er niet mee rondlopen.Het is vaak gemakkelijk om het er met iemand over te hebben die ongeveer even oud is als jou, zoals een goede vriend of een klasgenoot die je vertrouwt. Kies iemand uit waar jij je prettig bij voelt.

Soms is het beter om er over te praten met een volwassene, bijvoorbeeld iemand in je familie, een leraar, lerares of iemand van anders waar je het goed mee kunt vinden.

Kindertelefoon

Kinderen die het slachtoffer zijn van kindermishandeling kunnen bovendien bellen met de kindertelefoon via:

  • 0800 – 0432 (gratis)

Hier werken professionals die je advies kunnen geven en hulp kunnen inschakelen. Via de website van de kindertelefoon is het ook mogelijk om te chatten met medewerkers of om via een forum je probleem te delen met andere bezoekers.

Je hoeft niet te vertellen hoe je heet of waar je woont.

Melding doen en hulpverlening inschakelen

Allereerst is het belangrijk dat men openstaat voor de signalen van kindermishandeling. Indien er daadwerkelijk sprake is van kindermishandeling of vermoedens van kindermishandeling is het belangrijk dat er tijdig wordt ingegrepen.

De eerste stap is het doen van een melding en het op gang zetten van hulpverlening.

Dit doe je door te bellen met Veilig Thuis via:

  • 0800 – 2000 (gratis en 24/7 bereikbaar)

Dat kan ook anoniem. Met een medewerker van Veilig Thuis wordt besproken wat de situatie precies is en welke vervolgstappen er genomen moeten worden. Als dat nodig is, kan er een melding worden gedaan van kindermishandeling

Jeugdbescherming wordt georganiseerd door gemeenten vanuit de Jeugdwet. Via de gemeente kan de kinderbescherming worden ingeschakeld

Politie bij directe nood

Bij directe nood, bijvoorbeeld als er thuis een gevaarlijke of zeer onveilige situatie ontstaat, kun je het alarmnummer bellen: 112.

Dit nummer is gratis en altijd bereikbaar, maar alleen bedoeld voor noodgevallen. De politie zal in dat geval worden ingeschakeld. Zij zijn getraind om effectief met mishandeling om te gaan.