Zorgwijzer: Kanker

Kanker is een woord waar velen van zullen schrikken. Het is een verschrikkelijke ziekte die levens kan verwoesten. Gelukkig is er in de medische wetenschap veel vooruitgang waardoor steeds meer vormen van kanker genezen kunnen worden. Ook op het gebied van kankerpreventie wordt vooruitgang geboekt.

Desalniettemin krijgt ongeveer een derde van alle Nederlands ooit in zijn/haar leven te maken met kanker. Hiervan is ongeveer 90 procent 50 jaar of ouder. In 2016 werden er bijna 110.00 mensen gediagnosticeerd met een vorm van kanker.

Hoewel het risico op overlijden aan kanker daalt, sterven er jaarlijks nog altijd ruim 44.000 mensen aan de ziekte. De verwachting is dat het aantal diagnoses van kanker per 2020 is gestegen naar 123.000 nieuwe gevallen.

Doel van de zorgwijzer

Deze zorgwijzer probeert om op een begrijpelijke en bondige manier informatie te verschaffen over het onderwerp ‘kanker’.

In de zorgwijzer wordt daarom het onderstaande besproken:

  1. Wat kanker is
  2. Welke soorten van kanker er voorkomen
  3. Welke oorzaken en risicofactoren kanker kent
  4. In hoeverre de kans op kanker kan worden beperkt
  5. Hoe kanker herkent en gediagnosticeerd kan worden
  6. Welke behandelingen er mogelijk zijn
  7. Waarom revalidatie tijdens en na de kankerbehandeling belangrijk is
  8. Welke gevolgen kanker kan hebben
  9. Wat de zorgverzekeraar kan betekenen bij kanker en welke zorgvergoedingen er geboden worden

Tot slot brengen we ook eenaantal handige verwijzingen en goede doelen in kaart die verwant zijn met het onderwerp ‘kanker’.

Wat is kanker?

Kanker kan worden omschreven als: een aandoening die wordt gekenmerkt door ongecontroleerde vermenigvuldiging van cellen waardoor kwaadaardige tumoren of gezwellen ontstaan die resulteren in verstoringen van de lichaamsfuncties.

De tumoren kunnen zich bovendien via omliggend weefsel, lymfevaten of via het bloed verplaatsen (uitzaaien) om vervolgens op andere plaatsen in het lichaam opnieuw kwaadaardige tumoren te vormen en weefsel en organen te beschadigen.

Kankersoorten

Omdat kanker zich op verschillende plekken in het lichaam kan manifesteren, zijn er meer dan 100 soorten kanker te benoemen. Hieronder de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen en vrouwen:

Bij mannen:Bij vrouwen:
1.       Prostaatkanker1.       Borstkanker
2.       Darmkanker2.       Huidkanker
3.       Huidkanker3.       Darmkanker

Als alle soorten kanker voor mannen en vrouwen bij elkaar worden opgeteld, komt huidkanker het meest voor. Ieder jaar worden ongeveer 36.000 mensen gediagnosticeerd met een vorm van huidkanker. Gelukkig is deze kankersoort redelijk goed te behandelen.

Andere bekende vormen van kanker zijn:

  • Longkanker
  • Alvleesklierkanker
  • Baarmoederkanker
  • Slokdarmkanker
  • Schildklierkanker
  • Maagkanker
  • Eierstokkanker
  • Hersentumor
  • Teelbalkanker
  • Botkanker
  • Leukemie (bloedkanker)

Tussen elke vorm van kanker zijn er verschillen en overeenkomsten in de oorzaken, symptomen en behandelingen.

Oorzaken

Er bestaat niet zoiets als ‘de oorzaak’ van kanker. Men kan enkel spreken van bepaalde factoren die de kans op kanker kunnen vergroten.

Er kan wel gezegd worden dat kanker ontstaat door een mutatie (verandering) in het DNA dat de celdeling organiseert. Deze mutatie kan ervoor zorgen dat cellen zich op oncontroleerbare wijze vermenigvuldigen.

Risicoverhogende factoren

Er zijn meerdere risicofactoren die de kans op kanker kunnen vergroten:

  • Leeftijd: hoe ouder iemand is, hoe groter de kans op kanker
  • Verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld vanwege bepaalde bacteriën en virussen
  • Erfelijkheid: hoewel kanker zelf niet erfelijk is, is de aanleg voor kanker wel erfelijk. Dat houdt in dat iemand met een erfelijke aanleg voor kanker dit ook kan doorgeven aan zijn/haar kinderen.
  • Ongezond (vet of suikerrijk) eten
  • Eten van rood en bewerkt vlees
  • Overgewicht
  • Onvoldoende beweging
  • Verbranden in de zon (uv-straling)

Verder kan de kans op een vorm van kanker worden vergroot door het in contact komen met of opname van kankerverwekkende stoffen, zoals alcohol, sigarettenrook (teer), dieselemissie en asbest. Maar ook bepaalde radioactieve deeltjes en radioactieve straling kunnen de kans op kanker (aanzienlijk) vergroten. In dit geval is vooral de mate van blootstelling (dosering) van belang.

Voorkomen

Kanker kent vrijwel altijd meerdere oorzaken. Daarom is er geen absolute garantie om kanker te voorkomen. Er zijn echter wel degelijk factoren die het risico op kanker kunnen verkleinen.

Preventie kan dus zeker een belangrijke rol spelen. Zaken die de kans op kanker kunnen beperken, hebben veelal betrekking op een gezonde levensstijl, namelijk:

  • Gezonde voeding: groente, fruit, peulvruchten en volkorenproducten
  • Voldoende fysieke activiteit
  • Niet roken
  • Matig met alcohol
  • Verstandig zonnen

Wie deze leefregels volgt, heeft statistisch gezien een minder groot risico om ooit kanker te krijgen.

Herkennen

Vroege ontdekking van kanker kan de kans op genezing sterk vergroten. Het wordt daarom sterk aangeraden om naar de huisarts te gaan als er klachten of symptomen zijn die op kanker kunnen wijzen.

De meest voorkomende symptomen/klachten:

  • Aanhoudende hoest of heesheid, eventueel in combinatie met bloed in slijm
  • Problemen met slikken, zoals pijn of moeite met doorslikken van voedsel of dranken
  • Chronische verandering van de stoelgang
  • Aanhoudende vermoeidheid en koorts zonder duidelijke oorzaak
  • Nieuwe of veranderende moedervlekken.
  • Bultjes, verdikkingen, zwellingen of schilferende plekjes op of onder de huid die zijn ontstaan zonder een duidelijke oorzaak
  • Wondjes die niet genezen op de huid of in de mond
  • Gewichtsverlies zonder duidelijke oorzaak
  • Plasproblemen: moeilijker of vaker plassen, pijn bij het plassen, bloed bij het plassen
  • Ongewoon bloedverlies bij een vrouw (buiten de menstruatie om)
  • Abnormale klachten

Dit is slechts een overzicht van de meest voorkomende klachten. Ook bij andere (aanhoudende) klachten is het raadzaam om naar de huisarts te gaan. Die kan indien nodig doorverwijzen naar een specialist in het ziekenhuis voor een vervolgonderzoek.

Diagnose

In het ziekenhuis of bij een kliniek zijn er verschillende (combinaties van) methoden om kanker vast te stellen, zoals:

  • Microscopisch onderzoek van een biopt (een stukje weefsel) uit een bepaald gebied van het lichaam
  • Bloedonderzoek
  • Echo, scan of röntgenfoto

De diagnose van kanker wordt gedaan door een oncoloog of dermatoloog (bij huidkanker).

Prognose

Zodra de diagnose voor kanker wordt gesteld, is het van belang om te achterhalen wat de prognose is. Met andere woorden: wat is de kans op genezing of wat is de levensverwachting?

Dit is vooral afhankelijk van het type kanker, of uitzaaiingen zijn van de tumor (en zo ja, in welke mate), de leeftijd van de patiënt en de conditie van de patiënt.

Aan de hand van onderzoek in het ziekenhuis kan een prognose worden gedaan door de oncoloog. Afhankelijk van de prognose wordt er een behandeling gekozen of eventueel aangepast door de specialist.

Behandeling

Er zijn een groot aantal verschillende methoden om kanker te behandelen. Dit hangt natuurlijk sterk af van de soort kanker, de prognose en de toestand van de patiënt.

Een behandeling kan gericht zijn op genezing, het afremmen van de ziekte (levensverlenging) of om de kwaliteit van het leven van de patiënt zoveel mogelijk te verbeteren (palliatieve zorg), bijvoorbeeld door middel van pijnbestrijding.

Vaak wordt gekozen voor een combinatie van verschillende behandelingen, zoals:

  • Chirurgie: operatief verwijderen (uitsnijden) van een tumor en tumorweefsel
  • Radiotherapie: vernietigen van kankercellen door middel van inwendige of uitwendige straling, zoals elektronenstraling, protonenstraling of röntgenstraling
  • Chemotherapie: behandeling met geneesmiddelen die cellen doden of celdeling afremmen
  • Hyperthermie: behandeling met warmte rondom de tumor waardoor kankercellen afsterven of minder bestand worden tegen andere behandelingen
  • Immunotherapie: activeren van het menselijke afweersysteem om kankercellen sneller of effectiever kapot te maken
  • Hormoonbehandeling: behandeling waarmee de groei van bepaalde hormonen wordt onderdrukt of bevorderd wat ervoor kan zorgen dat groei van sommige tumoren kan worden afgeremd

Bij de behandeling van kanker treden vaak bijwerkingen op, omdat de behandeling ook goede cellen kan aantasten. De ernst van de bijwerkingen hangt voornamelijk af van de soort en intensiteit van de behandeling.

Revalidatie

Als gevolg van kanker verslechtert in veel gevallen de conditie en gesteldheid van de patiënt. Revalidatie kan daarbij uitkomst bieden. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat revalidatie helpt bij het beter doorstaan van de kankerbehandeling, het verminderen van klachten en verhogen van het comfort van de patiënt.

Revalidatie tijdens en na de behandeling van kanker (oncologische revalidatie) vormt bovendien een belangrijk onderdeel bij het algehele herstel en het verbeteren van het dagelijks functioneren.

Voor oncologische revalidatie bestaan verschillende therapie- en begeleidingsvormen, zoals:

  • Conditie- en spierkracht training, onder begeleiding van een fysiotherapeut
  • Bepaalde sport- en spelvormen
  • Pijnbegeleiding
  • Gesprekken met een psycholoog of maatschappelijk werker
  • Adviezen van een diëtist

Gevolgen

De gevolgen van kanker kunnen sterk verschillen en is met name afhankelijk van de soort kanker, de leeftijd en de gezondheidsstatus van de patiënt. Het staat echter vast dat leven met kanker zeer ingrijpend kan zijn, zowel voor de patiënt zelf als zijn/haar familie en nabestaanden.

Niet alleen de ziekte zelf kent gevolgen, maar ook de behandeling (met alle bijwerkingen) is dikwijls intensief. Via het ziekenhuis of andere zorgverleners kan er extra ondersteuning geregeld worden.

Denk hierbij aan:

  • Een arts
  • Een gespecialiseerd verpleegkundige
  • Wijkverpleegkundige
  • Psycholoog
  • Fysiotherapeut
  • Diëtist
  • Ergotherapeut
  • Pedicure
  • Huidtherapeut
  • Logopedist
  • Sociaal- en maatschappelijk werker

Zorgverzekering

Als een dierbare lijdt aan kanker, kan de zorgverzekeraar op een aantal manieren helpen:

  • Wachtlijstbemiddeling, zodat de patiënt sneller aan de beurt bent voor een behandeling
  • Vergelijken van ziekenhuizen en zorgverleners die kankerzorg bieden
  • Adviseren over de mogelijkheden voor een second opinion (tweede mening) bij een topspecialist
  • Een vergoeding bieden vanuit de aanvullende zorgverzekering, bijvoorbeeld voor erfelijkheidsonderzoek, fysiotherapie, hospice, inloophuizen voor ex-kankerpatiënten, oncologische nazorg, pruiken en ziekenvervoer.

Verder wordt essentiële zorg en behandelingen rondom kanker gedekt vanuit de basisverzekering. Hiertoe behoren bijvoorbeeld de behandelmethoden die onder het kopje ‘behandeling’ worden genoemd.

Handige verwijzingen

Goede doelen

Er zijn een groot aantal organisaties die zich hard maken voor bestrijding van kanker. Hieronder een overzicht van een aantal bekende goede doelen:

  • KWF Kankerbestrijding
  • KIKA (kinderen kankervrij)
  • Pink Ribbon (borstkanker)
  • Leukemiestichting
  • Support casper (alvleesklierkanker)
  • Cancer.org (internationaal)

Disclaimer & bronnen

De informatie in dit artikel wordt beschikbaar gesteld met als enig doel behulpzame informatie te verstrekken aan bezoekers. Deze informatie heeft geen therapeutische of diagnostische waarde noch is deze informatie bedoeld als vervanging van diensten, informatie of gegevens van artsen, specialisten of andere gediplomeerden en professionals. Medisch advies, medische vragen, klachten of symptomen behoren besproken te worden met een gediplomeerd arts of professional.

Samenstellers van de zorgwijzers noch Zorgwijzer.nl stelt zich op geen enkele manier aansprakelijk voor de volledigheid, juistheid of effectiviteit van informatie op zorgwijzer.nl. Het gebruik van de informatie is op volledige verantwoordelijkheid en risico van de gebruiker.

Deze zorgwijzer is samengesteld met het gebruik van diverse bronnen:

  • Kanker.nl
  • Kanker.be
  • Gezondheidsplein.nl
  • Thuisarts.nl